The nervous system is a system that provides the relationship of the human being with the events that occur both in himself and in his environment. In other words, it is a system that receives sensory and sensory stimuli and responds to reactions that will enable the human organism to adapt to changes in the internal and external environment.
All living things, throughout their lives, respond with a certain reaction to events that occur in their bodies and their environment. In other words, these events cause a certain change in the living organism, they stimulate it. Living things also respond to these stimuli in line with their own interests. This ability of living things to be warned and stimulated is called Irritability. Irritability is one of the main functions of all living things, such as reproduction, metabolism and movement. Even in single-celled organisms, irritability is one of the main senses of Protoplasma. For example, when a single-celled amoeba touches another small cell with its Pseudopodium, it immediately tries to enclose it and engulf the Protoplasm. This event demonstrates the excitability of Protoplasm. In humans and other mammals, irritability is most evident in nerve cells and is transmitted to the relevant place by nerve fibers coming out of these nerve cells.
Nerve cells and their branches transmit startle effects at a speed of 30 meters per second much faster than Protoplasm. For example, 700 cm in human arm nerve. is
Cells touch each other only with their extensions. The warnings are transmitted from cell to cell with the help of extensions, and thus every part of the body is informed of these warnings. They do not have a centralized nervous system. This type of nervous system is called the Diffuse Nervous System. Nerve cells act as centers. Some of the extensions of the nerve cells transmit the stimuli to the central cell (Afferent pathways), while the other portion transmit the orders they receive from the cell to the relevant organs (Efferent pathways). Such creatures receive very little of the stimuli in the environment. The answer he gives only includes simple movements related to feeding and protection.
As mammals increase in class, their requirements increase. In order to meet the increasing needs, their nervous systems have developed more. First, nerve cells gather together in places and form nerve nodes (Ganglions). In more advanced mammals, they gather in a certain place and form the spinal cord. In the medulla spinalis, a division of functions is made between the nerve cells that perform different tasks, and the cells that perform certain tasks are located in a certain region. Some of these are sensitive cells and they transmit the stimuli they receive from the environment to the center with their extensions. We call it the Afferent path, which means bringing it to this path. In the center, the sensitive cells transmit the stimulus they receive to the motor cells with their short extensions in order to give the necessary orders to the relevant organs. The transfer of stimuli from one cell to another in this way is called Synapse, and this happens through a complicated series of events. With the simplest definition, synapse can be defined as the junction between the extensions of two nerve cells. Motor cells evaluate the stimulus they receive, change it if necessary, and transmit commands to the relevant organs with their long extensions to make the necessary movement. These paths from the center to the organs are also called Efferent paths.
With the Afferent and Efferent pathways, which we tried to explain in the simplest way, the nerve cells that connect them form a belt called the Reflex arch. The reflex belt connects organs that receive stimuli with organs that respond to stimuli. Meanwhile, nerve cells in the spinal cord take on the task of reflex center. Nerves, defined as whitish cords that transmit sensory and movement impulses from the CNS to the organs and from the organs to the CNS, include both Afferent and Efferent pathways. However, in higher mammals, the nerve cells of the afferent pathways form nerve nodes called the Spinal Ganlion outside the central nervous system.
NEURON AND NEUROGLIA
The main part of the nervous system is nerve cells and their extensions. A nerve cell with its extensions is called a Neuron (Neurocyt). Nerve cell, namely Neuron, has two types of extensions. Some of them are many, they are short and they are called dendrite. These connect nerve cells to each other (Synapse). The other type of extension of the nerve cell is single, elongated, and is referred to as Neurit or Axon. Many of these come together to form the formations we see in cadavers and define them as nerves, and they provide the relationship between the organs and the central nervous system. There are many different types of nerve cells in terms of shape and size, and the number of extensions. Let’s just mention this much here that the most common type of nerve cell in humans and other mammals is Multipolar (multi-extension) nerve cells. All nerve cells combine with each other with their extensions and form a network consisting of cells and extensions, which is not interrupted anywhere in the body.
Nerve cells are found in the Central nervous system and in the nerve nodes (Ganglion) on the Peripheral nerves. They cover different regions of the Brain and Spinal Cord. When we make a section of the Brain or Spinal Cord, we see two different colored layers. Of these, the gray layer is called the Substantia grisea. Neurocyts that cover the pigment granules form the substantia grisea. The substantia grisea is seen in the brain’s cortex and in the core regions of the brain that we call the Nucleus. In other words, the nerve cells in the brain are clustered in these regions. Substantia grisea is located in the center of the organ in the spinal cord.
The second layer is white in color and is called Substantia alba. It is located inside the Cerebrum and outside in the Medulla spinalis and is formed by Myelinated nerve extensions.
Long extensions of nerve cells, namely Axons (Neurit) They form peripheral nerves.
Axons are surrounded by a substance called myelin. All nerves have more or less layers of myelin, which causes the nerves to appear white in color.
The main task of the myelin layer is to isolate the Axons and prevent the signals it transmits from passing to neighboring Axons.
Autonomic nerve fibers are less myelinated, and for this reason, impulses spread over a wider area in this system.
In embryonic life, all nerves are unmyelinated, and in a certain period, different nerves have myelin layers at different times.
Although unmyelinated fibers can perform their functions more or less, the main meaningful functions can only occur after the myelin layer is fully formed. As an example, we can show baby animals such as Calf and Foal. They can move immediately after birth, because in them the myelin layer is formed in intrauterine life. In humans, the myelin layer begins to take shape after birth, and this human offspring gains the ability to move much later.
Peripheral nerve fibers terminate in organs in different ways. The general principle is that the myelin layer is lost and the contact surface increases in all nerve outcomes.
Axon, freed from all its membranes, is inserted into the cells with its Neuofibrils and establishes contact with the cytoplasm of the cells.
Afferent nerve fibers form a network in related organs after losing their membranes. Thin filaments emerging from this network are inserted between the cells in the epithelial tissue and provide contact with the cytoplasm of the cells.
Nerve endings coming out of these networks formed in different forms receive sensations such as Pain and Temperature (Receptor).
Motor fibers are inserted between the muscle fibers and form a network. The fine threads coming out of this web are also inserted into the muscle fibers. At their peripheral ends, there are formations called Effector.
Nerve fibers belonging to the autonomic system form a thin network called Terminal Reticulum on the cells. Neurofibrils also fuse with the cytoplasm of the cells.
Each nerve is composed of multiple Axons running parallel to each other. A connective tissue sheath called the Endoneurium surrounds each nerve fiber.
Many of these also form a bundle and are surrounded by a membrane called the Perineurium, and the nerve, which is formed by the union of these bundles, is surrounded by a sheath called the Epineurium.
These three connective tissue sheaths are related to each other and they convey the vessels related to the nutrition of the nerve to the innermost part of the nerve.
NEUROGLIA
A cell type called Neuroglia forms an important part of the central nervous system. Neuroglia does the same thing as connective tissue in other tissues.
It wraps the nerve cells and their extensions, isolates them and loads the intermediate tissue. This, like the nervous tissue, originates from Ectoderm.
It plays a very important role in the nutrition and metabolism of nerve cells. At the same time, Neuroglia cells proliferate to replace worn-out nerve cells, as connective tissue does in other organs, and form Neuroglia cicatrix.
In nerve ganglia, unlike the central nervous system, the intermediate tissue is connective tissue instead of Neuroglia. Although neuroglia are of ectodermal origin, like nerve cells, they are not related to stimuli and excitations like nerve cells.
DEGENERATION AND REGENERATION IN NERVOUS SYSTEM CELLS
Developed neurons of humans and mammals do not divide again and do not form a new neuron. If the axon is cut, the neuron undergoes various degenerative changes. For example, if the Axon of a Neuron in the spinal cord is cut, the Neuron undergoes Chromatolysis and its Chromidal material is lost. The peripheral part of the axon degenerates. The myelin sheath swells and breaks down. Profiled Neurolemma cells phagocytize these fragments. Neurolemma cells remain as a cord. If the neural end of the axon is attached to a neurolemma sheath, the axon begins to travel within the sheath. 1-2 mm per day in humans. It can progress. Thus, it can reach the organ that the Axon previously stimulated. The myelin sheath is formed. Recovery of function is usually partial, but not complete. With the regeneration, some connective tissue is also formed and the Axon cannot reach the special nerve endings.
Sometimes a full return of function can also be seen. Factors related to this condition were not disclosed.
This regeneration is only valid for neurons whose axons join Peripheral nerves. The axon of the neuron whose axon remains in the CNS is not easily cut off anyway. No Regeneration even if cut.
When a nerve fiber leaves its cell for any reason, the peripheral part of the fiber loses all its functional abilities and disappears after a while. In the part of the nerve fiber leaving the cell, the Axon and Myelin layer are broken into small fragments and the remnants are removed by Neuroglia cells.
The separation of the axon from the cell causes degenerations in the cell in proportion to the proximity of the separation point to the cell. In other words, if the axon breaks near the cell, there will be changes up to the destruction of the cell.
We call the regeneration of a worn out or destroyed cell as Regeneration. After birth in humans, nerve cells lose their ability to reproduce. Worn out and destroyed nerve cells cannot be replaced. These are replaced by Cicatrixes made by Neuroglia cells. Although this is the case with human nerve cells, the nerve tissue of lower animals always has the ability to regeneration, cells can multiply and make new parts that are worn out.
In humans, only a regeneration can be seen in the axons. This Regeneration happens with the growth of the attached part of the Axons. This is what happens briefly. With the disappearance of the axon and myelin sheath, the Schwann sheath that surrounds the outermost part of the axon thickens, its cells enlarge, and their extensions merge with each other to form strips that fill the place of the nerve fibers. These formations, called Büngner strips, guide the Axon on the cell side and are the most important factor in Regeneration. This type of Regeneration cannot occur if the Peripheral part of the cut Axon is completely detached from the body. In this case, the part of the Axon that remains attached to the cell enlarges a little and its ends become Tumor-like thickened.
SECTIONS OF THE NERVOUS SYSTEM
The nervous system is anatomically and functionally a whole, and the failure of any of its elements to function affects the whole system. It has to work in coordination with all. However, studying the nervous system by dividing it into sections is useful in terms of reducing complexity to a certain extent and providing ease of learning.
The nervous system is primarily divided into two as the Central and Peripheral nervous system. The central nervous system, called Systema nervosum centrale, enables the organism to respond in a coordinated manner to the changes that occur both in itself and in its environment, and in this respect, it adjusts the activities.
The central nervous system receives impulses from the Peripheral via Afferent nerves and sends impulses to the Peripheral via Efferent nerves. In this way, it provides the functional relations of the regions that are far from each other, under certain conditions, and a close cooperation between the parts. This system includes the Brain (Encephalon) and Medulla spinalis (Spinal Cord). They are found in Cavum cranii and Canalis vertebralis.
It includes the peripheral nervous system called Systema nervosum periphericum, all nerves outside the central nervous system, nerve nodes (Ganglions) and nerve networks (Plexus).
Peripheral nerves provide the relationship between the central nervous system and organs. This relationship is created by at least two Neurons, Afferent and Efferent.
The stimuli brought from the organs to the center by the afferent neuron are transferred to the cells in the center. In these cells, the stimulus is evaluated and transmitted to the organs that need to be activated in order to perform an action that will be most suitable for the organism, via the Efferent way.
The nervous system is divided into two functionally apart from the morphological division we mentioned above. These are defined as Cerebrospinal and Autonomic systems.
The cerebrospinal or animal nervous system is a system that transmits the stimulus it perceives from the living environment (environment) to the cortical centers, evaluates these stimuli and gives the necessary impulse to the relevant organs in accordance with the wishes of the creature. This system is also called the Voluntary nervous system because it manages the optional functions. It is termed as the Oikotropic Nervous System (Oiko: home, homeland, environment) since it regulates the relations of the living thing with the environment.
Many movements governed by the cerebrospinal system are sometimes governed by lower centers without reaching the cortical centres. This is mostly seen in the many movements and is for alleviating the work of the higher centers. However, when necessary, cortical centers can always intervene and control such movements. Such movements are called automated movements.
The autonomic nervous system is a system that works independently regardless of the will of the living thing. It manages the functions that are in the organism’s own body and that do not directly reflect on the outside. These functions are events related to the material existence and reproduction of the living thing, and for this reason, it is also called the living nervous system. This system is also called the Idiotropic Nervous System, since it is related to the events happening in the body itself. (Idio: unique, special). It is impossible for a living thing to oppose the activities of organs governed by this system. For example, many important events such as the work of the heart, the work of the stomach and intestines, metabolism, the functioning of the endocrine glands and genital organs, the regulation of temperature, work independently against the will of the living thing.
In summary, a parallel was seen between these movements related to the growth, nutrition and reproduction of the living thing and vegetative life, and this system was also called the Vegetative Nervous System.
The autonomic nervous system is generally concerned with events going on in the body. However, it is not completely indifferent to external influences and has to work together with the Cerebrospinal nervous system in some cases.
For example, if voluntary skeletal muscles work above normal, these muscles need more nutrients and oxygen. If these are not met, despite all the impulses coming from the cerebrospinal nervous system, the muscles get tired quickly because they cannot produce much energy. In such cases, the Autonomic nervous system is immediately activated.
In order for the muscles to work harder, excess blood flow to the heart, enlargement of the vessels, and increased carbohydrate metabolism in the liver are necessary for the glucose to multiply in the blood.
These last events take place only under the influence of the autonomic nervous system. As can be seen in this simple example, there is a close cooperation between the autonomic and cerebrospinal systems, and as long as the relationship between these two systems is within normal limits, the living thing can best adjust itself to internal and external stimuli. This functional relationship between the two systems is also observed in terms of embryological and anatomical aspects. Both originate from the same outline, both have their origin in the central nervous system.
Autonomic nervous system is also divided into two parts as Sympathetic and Parasympathetic nervous system. Detailed information will be given in the Autonomic nervous system section.
ganglions
While explaining the parts of the nervous system, we stated that the Peripheral nervous system also includes Ganglions. Ganglions are nerve nodes that appear on peripheral nerves and consist of clusters of nerve cells.
As well as being microscopic, there are also nerve nodes that can reach 2 – 4 cm in size. They are surrounded by a capsule of connective tissue. As we mentioned before, Neuroglia cells form the intermediate tissue in the central nervous system.
Ganglions act as an intermediate center in the nervous system. Some nerves originate from some of them. For example, sensitive and sensory nerves, and in some, nerves change Neurons and make synapses. For example, such as autonomic nerves.
Ganglions are divided into groups such as Spinal, Sympathetic and Parasympathetic ganglia according to the character of the nerve they are on. Spinal ganglia are located on the dorsal roots of all spinal nerves and contain the cells of the sensitive nerve fibers. In addition, ganglia located on some brain nerves, for example V., VII., IX., and X. double brain nerves, are also considered as spinal ganglion counterparts.
Sympathic ganglia include Ganglions (Vertebral ganglia) lined up segmentally on the Truncus sympathicus and ganglia (Prevertebral ganglia) located near the organs inverted by the sympathetic nerve.
Parasympathetic ganglia are located on some brain nerves. These are Ggl. ciliare, N. facialis in Ggl. pterygopalatinum with Ggl. submandibulare and N. glossopharyngeus in the space Ggl. is oticum. These Ganglions are the Ganglions where Parasympathetic Efferent pathways change Neuron and they are only related to Parasympathetic fibers.
Ganglions are also named after the neighboring organs, for example, Ggl. coeliacum, Ggl. cervicale craniale, Ggl. Like mesenterium craniale and exemplary of its shape, Ggl. They also take names according to the stellatum.
There are also formations we call Paraganglion. They form two groups as sympathetic and parasympathetic paraganglia.
DEVELOPMENT OF THE NERVOUS SYSTEM
In the early stages of embryonal life, a strip-like plaque occurs on the dorsal side of the embryo from the thickening of the Ectoderma leaf. This plaque, called lamina neuralis, expands anteriorly to form Lamina cerebralis. The brain develops from the lamina cerebralis and the medulla spinalis from the narrower posterior part. After a while, the edges of the lamina neuralis thicken and form the Torus neuralis. The groove that occurs in the middle of the torus neuralis is called Sulcus neuralis. The edges of the sulcus neuralis, namely Torus neuralis, continue to rise, get closer and closer together, and finally fuse with each other to form a channel called Canalis neuralis.
Canalis neuralis is in the form of a tube with holes at both ends. From these holes, the anterior one is called Neuroporus cranialis, and the posterior one is called Neuroporus caudalis. First Neuropolus cranialis, then Neuroporus caudalis closes and thus Canalis neuralis takes the form of a closed tube on all sides. The Encephalon will occur after the brain bubble that occurs at the anterior end.
Cerebrum develops from the walls of the brain bubble at the cranial end of the tubular outline, Brain ventriculus from its cavity, Medulla spinalis from the walls of the straight tubular outline behind, and Canalis centralis from its cavity. The brain blueprint grows faster than any other blueprint. Therefore, the head of the embryo also grows faster.
The brain bubble, which is also called the Archencephalon, is divided into three parts by the Transversal bifurcation.
1.Prosencephalon – posterior. (Forebrain)
2.Rhombencephalon – in front (Trapezoid brain)
3.Mesencephalon – caught between the two. It’s called the mid-brain.
Prosencephalon and Rhombencephalon from these 3 parts are intertwined again with a Transversal groove. Thus, there are 5 sections that are located between and connected to each other. With the articulation of Prosencephalon, Telencephalon (End brain) and Diencephalon (Mid brain) develop, and with the articulation of Rhombencephalon, Metencephalon and Myelencephalon develop.
The passage area between Rhombencephalon and Mesencephalon is called Isthmus rhombencephali.
The telencephalon enlarges considerably in mammals and birds compared to other parts and completely covers the Diencephalon and Mesencephalon dorsally and laterally. Likewise, the Metencephalon shows rapid development and closes the Myelencephalon dorsally.
The brain parts consisting of the 5 parts of the brain outline and the brain formations they cover can be briefly schematized as follows.
A.Prosencephalon (Forebrain)
1.Telencephalon (End brain, end brain): Hemispheriums, Lateral part of Corpus callosum, Corpus striatum, Columna fornicis, Basal ganglion’ lar Rhinencephalon, Venriculi laterales.
2. Diencephalon (intermediate brain): Thalamus, Corpus pineale, Tegmen ventriculi tertii, Hypophysis, Corpus mamillare, Tuber cinereum, Infudibulum, Chisma opticum, Tractus opticus.
B.Mesencephalon (Mid brain)
1. Mesencephalon: Crus cerebri, Tectum mesencephali, Tegmentum mesencephali, Substantia nigra, III. and IV. Nuclei of brain nerves, Aquaeductus mesencephali.
C. Rhombencephalon (trapezoid brain)
Isthmus rhombencephali : Velum medullare rostale, Crura cerebelli rostralia.
1. Metencephalon (hindbrain): Pons, Cerebellum, V. Brain nerve.
2. Myelencephalon (marrow brain): Medulla oblongata, Brachia cerebelli caudalia, Tegmen fossa rhomboidea, Ventriculus quartus, VI., VII., VIII., IX., X., XI. and XII. Brain nerves.
Prosencephalon and Mesencephalon represent the formation that is expressed as the big brain in practice, and Cerebellum represents the small brain.
CENTRAL – MEMBRANES OF THE CENTRAL NERVOUS SYSTEM – MENINGES
In the first stages of embryonic life, the outlines of Encephalon and Medulla spinalis are surrounded by a single mesenchymal membrane called Meninx primitiva. After a while, the meninx primitiva divides into two layers, inner and outer. The outer layer, called the Ectomeninx, is thicker and stronger, and is again divided into two layers. Of these, the outer layer forms the Periosteum of bones, which delimits the Cavum cranii and Canalis vertebralis. Dura mater (Pachimeninx) develops from the inner layer of Ectomenix. The space between the layer forming the periosteum and the Dura mater is called the Cavum extradurale (Spatium epidurale), and the venas in this space are called Venae extradurales. The Dura mater (inner layer) surrounding the brain outline and the outer layer forming the Periosteum later unite and form a single membrane called the Dura mater encephali. As a result of the adhesion of these two leaves, the Cavum extradurale is also lost. The main Venae extradurales found in the Cavum extradurale, on the other hand, gather in certain regions and form the Sinus durae matrix. The Dura mater surrounding the spinal cord outline in the canalis vertebralis does not merge with the Periosteum, and the Cavum extradurale between the two membranes remains constantly open in this region. The veins in the gap form the Plexus vertebralis internus.
Endomeninx, the inner leaf of the meninx primitiva, is thinner. The thin membrane of the central nervous organs, the Leptomeninx, is formed from this layer. Leptomeninx also divides into Arachnoidea, which is adjacent to the dura mater on the outside, and Pia mater, which is attached to the central nerve organs on the inside.
The narrow space between Dura mater and Arachnoiea is called Cavum subdurale. According to recent research, this interval is shaped as Postmortal. Before death, these two membranes are joined to each other.
The space between Pia mater and Arachnoidea is called Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum). Thin connective tissue extensions, including vessels, connecting the pia mater and Arachnoidea divide the Cavum subarachnoideale into numerous small compartments. There is a fluid called Liquor cerebrospinalis within the small compartments that are related to each other.
The fact that the central nervous organs, which are extremely sensitive to various effects, are surrounded by a layer of liquid in this way, is very important in protecting them against external mechanical effects and reducing the effects. At the same time, the Liquor cerebrospinalis plays a very important role in maintaining the temperature and reducing the effect of pressure on the tissue if the internal pressure in the central nervous organs increases. There is no communication between Cavum subarachnoidale and Cavum subdurale. However, the Cavum subarachnoidale is in contact with the 4th Brain ventriculus through the apertures called Liqour cerebrospinalis, Apertura lateralis ventriculi quarti (Foramina Luscka) and Apertura mediana ventriculi quarti (Foramen Magendii). Thus, the Brain and the spinal cord are surrounded by a layer of fluid from all sides.
In the Canalis vertebralis region, the Dura mater is separated from the Periosteum covering the inner surface of the canal by a space called Spatium epidurale.
Let’s review these dice separately.
1.PIA MATER
It is an extremely thin, vascular-rich, connective tissue membrane that covers the entire surface of the brain and spinal cord. Together with Arachnoidea, it forms the soft covering of the central nervous organs, the Leptomeninx. There is a thin layer that separates the pia mater from the underlying nerve tissue and consists of extensions of glial cells. This layer is called Membrane limitans gliae superficialis.
While the vessels in the pia mater are inserted into the central nervous organs, they drag both the Pia mater and the Membrane limitans gliae superficialis together. Thus, very narrow gaps called Wirchow-Robin gaps are formed around the vessels, which are in contact with the Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum). In this way, Pia mater and Membraba limitans, which surround the vessels, prevent some substances from passing from the blood to the Liquor cerebrospinalis, thus to the nervous tissue, and act as a filter.
Pia mater plays an important role in the nutrition of the central organs, thanks to the large number of blood vessels it carries. All Sulci and Fissuras of the brain and spinal cord of the medulla enter into it.
Pia mater, örttüğü merkezi sinir organın bölümüne göre iki kısımı vardır.
1.Pia mater encephali
2.Pia mater spinalis
II. ARACHNOIDEA
Damardan fakir, ince, bağdokusal bir zardır. Pia mater ile birlikte Leptomeninx’i şekillendirmiştir. Beyin ve Omurilik üzerinde bulunan girinti ve yarıkların içerisine girmeksizin bunların üzerinden atlayarak geçer. Dura mater ile arasında kalan boşluğa Cavum subdurale, Pia mater ile Arachnoidea arasındaki boşluğa da Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum) denir. Bu zarda Omurilik ile beyni sardığına göre Arachnoidea spinalis ve Aracnoidea encephali olmak üzere iki kısımda incelenir.
1.ARACHNOIDEA SPINALIS
Pia mater ile birlikte Medulla spinalis’i saran ince duvarlı, boru şeklinde bir oluşumdur. Median hat üzerinde, özellikle dorsal tarafta Pia mater ile Arachnoidea arasında seyreden iplik şeklinde oluşumlar (Trabeculae) görülür. Bunlar yer yer sıklaşarak sünger benzeri boşluklar oluştururlar. Cavum subarachnoidale içerisinde Liquor cerebrospinalis bulunur. Cavum subarachnoidale, Medulla oblangata’nın Medulla spinalis’e geçit bölgesi, yani Spatium atlantooccipitalis bölgesiyle Conus medullaris ve Filum terminale internum, yani Spatium lumbosacralis bölgesinde geniştir. Bu bölgelerde Occipital ve Lumbal punction yapılır ve klinik tanı için Liquor cerebrospinalis alınır.
2. ARACHNOIDEA ENCEPHALI
Bu zar beyindeki Gyri’ler üzerinde Pia mater ile kontakt halindedir. Buna karşın bazı yerlerde, özellikle Cerebellum ve Medulla oblongata, Cerebrum ve Cerebellum arasında oldukça geniş aralıklar bırakır.
Cisterna subarachnoidalis denilen bu aralıklar bulundukları yerlere göre Cisterna vermis cerebelli, Cisterna corporis callosi , Cisterna medulla oblongata, Cisterna pontis, Cisterna intercruralis, Cisterna basilaris ve Cisterna chiasmatis adlarını alırlar. Bunlardan en büyüğü Cisterna cerebellomedullaris’tir ve Atlantooccipital punction ile Liquor cerebrosponalis’in alındığı yerdir.
Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum) içerisinde Liquor cerebrospinalis denilen bir sıvı tam saydam ve içinde hemen hemen şekilli element bulunmayan bir sıvıdır.
Liquor cerebrospinalis’in büyük bir bölümü Ventriculus lateralis’lerdeki Plexus choroideus’lar tarafından salgılanır. Buradan Foramen interventriculare yolu ile Ventriculus tertius’a, buradan da Aquaductus mesencephali yolu ile Ventriculus quartus’a ulaşır.
Ventriculus quartus’tan da Medulla spinalis’in Canalis centralis’ine ve Plexus choroideus ventriculi quarti üzerindeki Apertura lateralis ventriculi quarti ve Apertura mediana ventriculi quarti adındaki delikler aracılığı ile Cavum subarachnoidale’ye geçer.
Açıklanan şekilde salgılanan ve Cavum subarachnoidale’de dolaşan sıvı, Arachnoidea’dan Vena sinus’larına giren Villi arachnoidales ile kana geri alınır.
Normal durumda salgılanan ve resorbe olan miktar eşit olduğundan sıvının miktarı ve basıncı sabittir.
Liquor cerebrospinalis her şeyden önce merkezi sinir sistemi için mekanik bir koruyucudur. Aynı zamanda beyinde arteriyel ve venöz damar sistemleri arasındaki hidrostatik basıncı dengeler ve metabolizmada görev alır. Pratik uygulamada Lumbal punction ile alınan serebrospinal sıvının fiziksel özellikleri ve bileşimi saptanarak klinik teşhis bakımından önemli tanılar konulabilir. Yine aynı yolla az bir miktar Liquor serebrospinalis çekildikten sonra yerine narkotik bir eriyik enjekte edilerek Lumbal anestezi sağlanır. Beyin basıncı arttığı hallerde basıncı azaltmak amacı ile yine buraya punction yapılır.
III. DURA MATER – PACHYMENINX
Dura mater (Pachymeninx), diğer iki zarla birlikte merkezi sinir sistemini en dıştan sarar. oldukça sağlam, sert, kalın ve damardan fakir fibroz bir zardır.
Arachnoidea ile arasında Cavum subdurale adı verilen bir boşluk bulunur. Bu zar da diğer iki zar gibi beyin ve omuriliği sardığına göre, Dura mater encephali ve Dura mater spinalis olmak üzere iki kısımda incelenir.
1.DURA MATER ENCEPHALI
Beyin taslağını saran ve iki katmandan ibaret olan Ectomeninx daha sonra kaynaşır ve tek bir zar halinde Dura mater encephali’yi oluşturur. Dura mater encephali, hem kafatası kemiklerinin beslenmesini sağlayan Periost, hem de beyni koruyan ve sarsılmadan yerinde durmasını sağlayan destek görevini yüklenir.
Aracnoidea’dan Cavum subdurale denilen mikroskobik bir boşlukla ayrılır ve ona yalnız kan damarlarıyla bağlanır.
Dura mater encephali, kafatası kemiklerinin iç yüzüne bağ dokusal elastik lifler ve damarlarla bağlanmıştır.
Yukarıda da belirtildiği gibi böylelikle kafatası kemiklerinin aynı zamanda Periost’unu oluşturur. Bu bağlantı, Tentorium cerebelli osseum, Crista petrosa, Crista galli, Crista sagittalis interna gibi çıkıntılı kısımlarda çok sıkıdır.
Dorsal ve yanlarda kafatası kemiklerine daha gevşek bir şekilde bağlanır ve yerinden kolaylıkla ayrılabilir. Beyinden çıkan sinirler kısa bir mesafede Dura kılıfı ile sarılmış olarak giderler ve bu şekilde de Beyin, kafatası çevresine tespit edilmiş olur. Beynin asıl tespit işini yüklenen ve Dura mater encephali’nin yapmış olduğu üç önemli oluşum vardır. Bunlar,
1.Falx cerebri,
2.Tentorium cerebelli mebranaceum,
3.Diaphragma sellae turcicae’dır.
FALX CEREBRI
Orak şeklinde bir Dura dublikatörüdür ve iki beyin hemisferi arasındaki Fissura longitudinalis cerebri içine girer. Konveks olan dorsal kenarı Crista galli ve Crista sagittalis interna’ya yapışarak Tentorium osseum’la kadar gider ve burada Tentroium cerebelli membranaceum’a birleşir. Serbest olan ventral kenarı konkavdır ve Corpus callosum’a yakınlığı türler arsında ayrımlar gösterir.
Falx cerebri’nin iki yaprağı arasında sinus sagittalis yer alır. Falx cerebri, hemisferleri yerinde tespit eden bir oluşumdur.
TENTORIUM CEREBELLI MEMBRANACEUM
Dura mater encephali’nin büyük beyin ile küçük beyin arasındaki Fissura transversa cerebri’nin içine gönderdiği bir Dura dublikatörüdür.
Falx cerebri’ye, transversal olarak bulunan at nalı şeklinde bir oluşumdur.
Tentorium osseum, Protuberantia occipitalis interna’ya bağlanır ve Crista petrosa boyunca kafatası tabanına kadar uzanır. Kuvvetli konkav olan ventral kenarı Tectum mesencephali yakınlarına kadar gelir. Bu oluşumun iki yaprağı arasında Sinus transversus bulunur.
DIAPHRAGMA SELLAE TURCICAE
Dura mater encephali’nin Dorsum sella ya da Fossa hypophysialis’in kenarlarından Hipofiz bezinin üzerine atlamasıyla şekillenen ve bu bezi beyinden ayıran bir oluşumdur. Bu bölgede Dura mater encephali, iki yapraklı durumunu korumaktadır. Öyle ki Hipofiz bezi Dura’nın iki yaprağı tarafından oluşturulan bir kese içinde yer alır. Bölmenin ortasında Foramen diaphragmaticus denilen bir delik vardır. Bu delikten Hipofizin sapı geçer ve Hipofizi beyine bağlar.
1.DURA MATER SPINALIS
Dura mater encephali’nin aksine iki yapraklıdır.
1. Dura mater periostalis (Lamina externa)
2. Dura mater meningalis (Lamina interna)
Dura mater periostalis (Lamina externa), Canalis vertebralis’in iç yüzüne yapışmıştır ve omurların Periost’unu oluşturur. Bu iki yaprağı birbirinden ayıran boşluğa Cavum interdurale (Spatium interdurale, Cavum epidurale) denir. Bu boşluğu yağ ve gevşek bağ dokusundan ibaret bir kitle doldurmuştur. Bu kitle, Columna vertebralis’in hareketleri sırasında, Medulla spinalis’i koruyucu bir yastık görevi yapar.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ – SYSTEMA NERVOSUM CENTRALE – MSS
MSS Beyin ve Medulla spinalis’ten oluşmuştur. Beyin 14 milyar Nöron içerir ve erişkin insanda yaklaşık 1300 gramdır. Beyin,
1.Cerebrum,
2.Diencephalon,
3.Caudex,
4.Cerebellum’dan oluşmuştur.
CEREBRUM
Kafatasının büyük bir bölümünü işgal eder. Corpus callosum denen bir beyaz cevher köprüsü ile birbirine bağlı iki Hemisfer’den oluşur. Cerebrum’un yüzeyini 2-4 mm kalınlığında ve çoğu yerde 6 katmandan oluşmuş Gri cevher katmanı yapar. Buna Cortex cerebri adı verilir. Cortex cerebri ceviz içi gibi bir takım kıvrımlar ve yarıklar içerir. Kıvrımların her birine Gyrus adı verilir. Yarıklara Sulcus veya Fissura denir. Hemisfer’leri birbirinden ayıran Sagittal konumdaki yarığa Fissura longitudinalis denir.
Her Hemisfer, Fissura ve Sulcus’lar tarafından 4 loba ayrılır. Sulcus centralis, Frontal lobu Parietal lobdan ayırır. Sulcus centralis’in önünde Gyrus precentralis bulunur. Burası primer motor alandır. Sulcus centralis’in arkasındaki Gyrus postcentralis, primer duyu alanıdır. Koku duyusu ile ilgili alanlar, konuşmanın motor alanı (Brocca), emosyonel, sosyal davranış ve entellektüel zeka merkezleri Frontal lobda yer alır. Temporal lobda işitme merkezi (Heschl) ve konuşmanın duyu alanı (Wernicke), Oksipital lobda görme alanı bulunur. Kortekste bazı alanlar bilgilerin yorumlandığı ve entegre edildiği Assosiasyon alanlarıdır.
Beyin korteksinin her kısmına impulslar gelmekte ve buralardan impulslar çıkarak başka yerlere gitmektedir. Buna göre, korteksin her bölgesi, Afferent yolların sonu ve Effrent yolların başlangıcıdır. İmpulslar hem gri cevherde hem de beyaz cevherde seyreden Assosiasyon lifleri boyunca yayılarak korteksin çeşitli bölgeleri ve merkezleri arasında bağlantıları sağlarlar. Serebral korteks, duygu, irade, hafıza, zeka, muhakeme yaratıcılık gibi fonksiyonlardan sorumludur. Ayrıca iskelet kaslarının motor aktivitelerini düzenler.
BAZAL GANGLIYONLAR
Bazal gangliyonlara, Nucleus caudatus, Putamen ve Globus pallidus dahildirler. İlk ikisi beraberce (Nucleus caudatus ve Putamen), Corpus striatum’u meydana getirirler. Bazı otoriteler Corpus subthalamicum, Nucleus ruber ve Substantia nigra’yı da bazal gangliyonlara dahil ederler.
Cortex cerebri’si iyi gelişmemiş hayvanlarda, Örneğin Reptiliae (Sürüngenler) ve Kuşlarda, bazal gangliyonlar beyinin öteki bölgelerine oranla büyüktürler.
Nucleus caudatus, Cortex cerebri’nin 2 S, 4 S ve 8 S alanlarında sinirler alır. Bu bölgeler inhibe edici bölgelerdir. İnhibe edici impulslar, Globus pallidus yoluyla, Formatio reticularis’e gelirler ve burasını inhibe ederler. Putamen ise Cortex cerebri’nin 4 ve 6 numaralı alanlarından sinirler alır. Bu alanlar eksite edici (uyarıcı) alanlardır. Putamen, yine Globus pallidus yoluyla, Formatio reticularis’e sinirler göndererek burasını eksite eder.
Globus pallidus, Nucleus caudatus ve Putamen’den aldığı impulsları Formatio reticularis’ten başka Thalamus, Hypothalamus, Nucieus ruber ve Beyin köküne gönderir.
Nucleus caudatus ve Putamen en çok Cortex cerebri’den Afferent sinirler alırlar ve Globus pallidus ve Substantia nigra’ya Efferent sinirler gönderirler. Nucleus ruber ise bütün bazal gangliyonlardan Afferent sinirler alır, fakat bunlara Efferent sinirler göndermez. Nucleus ruber’den Efferent sinirler Thalamus, Formatio reticularis, Inferior olive ve Omuriliğe giderler.
Buna göre Nucleus caudatus ve Putamen bazal gangliyonların alıcı istasyonları, Globus pallidus ve Nucleus ruber ise verici istasyonları gibi iş görmektedirler.
DIENCEPHALON
Cerebrum’un hemen altında yerleşmiş ve 3 kısımdan oluşmuştur. Bunlar,
1.Epithalamus,
2.Thalamus,
3.Hypothalamus tur.
Epithalamus, III ventrikülün tavanında yer alır. Koku ile ilgili serebral korteks alanlarıyla bağlantı kurar.
Thalamus, Diencephalon’un en büyük parçasıdır. İki oval gri cevher kitlesi içerir. Bu kitleler birbirine Massa intermedia ile bağlanmışlardır ve III. ventrikülün lateral duvarını oluştururlar. Koku duyusu dışında bütün duyular kortikal merkezlere gitmeden önce Ana istasyon durumundaki Thalamus’a uğrarlar.
Thalamus bu duyuları inceler, bir seçim yapar ve korteks arasında Radiatio thalamocorticalis denilen karşılıklı bağlantılar aracılığıyla korteks’e iletir. Thalamus duyular için bir süzgeç görevi gördüğü için dikkatin toplanmasını sağlar. Thalamus düzeyinde duyular ilkel bir şekilde algılanabilirler. Örneğin birey elindeki bir nesnenin farkında olabilir. Ancak nesnenin şekli, ağırlığı ve sıcaklığı hakkında bir yorum yapamaz.
Hypothalamus, Thalamus’un altında III. ventrikülün döşemesini oluşturur. İç organlardan, koku mukozasından, serebral korteks’ten ve Limbik sistemden çok sayıda lifler alır. Hipofiz bezi ile bağlantıları vardır. Hypothalamus Otonom sinir sisteminin üst merkezi gibi görev yaptığı için, kalp atım hızı, sindirim refleksleri ve sidik kesesinin kontraksiyonu gibi birçok visseral işlevleri düzenler. Sinir sistemi ile Endokrin sistemi arasında bağlantı kurar. Hypothalamus’taki bazı hücre gruplarının yaptıkları hormonlar kan yoluyla Hipofiz bezinin ön bölümüne (Adenohipofiz) ulaşır ve oradaki hormonların yapım ve salgılanmasını uyarırlar.
CAUDEX – BEYİN SAPI – BEYİN KÖKÜ
Cerebrum’u Medulla spinalis’e bağlar.
1.Mesencephalon,
2.Pons,
3.Medulla oblangata’dan oluşmuştur.
Mesencephalon, Diencephalon ve Pons arasında uzanır. Ön kısımda yer alan Pedunculus cerebi’ler serebral korteks ve Medulla spinalis arasında uzanan lifler içerirler. Arka kısmında bulunan 4 kabartıdan (Tectum mesencephali) üsteki ikisi görme, alttaki ikisi işitme refleksleri ile ilgilidirler.
Pons, Medulla spinalis ve diğer beyin kısımları arasında bir köprü gibidir. Bu bağlantıları enine ve uzunlamasına lifler aracılığıyla sağlar. Enine lifleri Cerebellum’u devreye sokar. Uzunlamasına seyredenler, Medulla spinalis ve Medulla oblongata ile daha üst merkezleri birbirine bağlayan motor ve duyu lifleridir.
MEDULLA OBLONGATA
Medulla spinalis’in yukarı doğru devamıdır. Foramen magnum ile Pons arasında uzanır. Medulla oblongata’nın beyaz cevherini Medulla spinalis’ten yükselen (Ascendens) veya Medulla spinalis’e inen (Descendens) Traktuslar oluşturur. Serebral korteks’ten başlayıp aşağıya inen Piramidal yollar burada çaprazlaşırlar. Medulla oblongata’da özellikle Vejetatif (Vegetative) fonksiyonların merkezlerinin bulunduğu yerdir. Vejetatif fonksiyon deyince hem bitkilerde hem de hayvanlarda mevcut olan yaşamsal fonksiyonlar kastedilir.
Vejetatif fonksiyonlara
1.Solunum,
2.Sindirim,
3.Dolaşım,
4.Sekresyon,
5. Üreme (Reprodüksiyon),
6.Absorpisyon dahildirler.
Solunumla ilgili olarak solunum merkezleri, sindirimle ilgili olarak çiğneme, yutma, tükürük bezlerinin salgı yapmaları ve kusma refleks merkezleri, dolaşımla ilgili olarak vazomotor ve kalp çalışmasını, kan basıncını ayarlayan merkezler hep beyin kökünde yer almışlardır. Ayakta durma ve vücudun vaziyet alması ile ilgili reflekslerin merkezleri de beyin kökündedir.
10 çifti beyin kökünden çıkan ve 2 çifti Cerebrum’un uzantısı olarak kabul edilen 12 çift kafa siniri vardır. Bunlar, Roma rakamlarıyla 1’den 12’ye kadar numaralanırlar. Numaraları yukarıdan aşağıya çıkış düzeylerini gösterir.
Buna göre kafa çifti sinirleri şöyle sıralanır.
IN Olphactorius : Koku siniridir.
II. N. Opticus : Görme ile ilgilidir.
III. N.Oculomotorius : Göz kasları ve refleks ile ilgilidir.
IV. N.Trochlearis : Göz kasları ile ilgilidir.
VN Trigeminus : Yüz derisi ve çiğneme kaslarına dağılır.
VI. N. Abducens : Göz kasları ile ilgilidir.
VII. N. Facialis : Yüzün mimik kaslarını innerve eder.
VIII.N. Vestibulocochlearis : İşitme ve denge ile ilgilidir.
IX.N.Glossopharyngeus : Tat duyusunu alır.
XNVagus : Karın ve Thoraks içi organlarına dağılan motor ve duyu dalları vardır.
XI.N.Accessorius : Trapezius ve Sternomastoideus kaslarını innerve eder.
XII.N.Hypoglossus : Dil kaslarına dağılır.
CEREBELLUM
Cerebellum, kafatası boşluğunun arka kısmı içine oturmuş ve Cerebrum’dan Tentorium cerebelli ile ayrılmıştır. Ortada Vermis denilen, kıvrılmış bir kurda benzeyen kısım ile birleştirilmiş iki Hemisfer’den oluşmuştur. Dış yüzeyi enine seyreden birçok paralel çizgilerle küçük enine katlantılara ayrılmıştır. Folia cerebelli adı verilen bu katlantılar, Cerebellum yüzeyi boyunca kesilmeden devam ederler. Cortex cerebelli de bu yarıklardan içeri sokulduğu için, Median hatta yapılan bir sagittal kesitte beyaz cevher bir ağacın dallanması şeklinde görünür. Bu görünüşe Arbor vitae cerebelli (Beyiciğin Yaşam Ağacı) denir.
Cerebellum’un fonksiyonu kasların çalışmadaki koordinasyonu sağlamaktadır. Cerebellum’un gelişme açısına göre kısımları, Archicerebellum, iç kulaktan gelen bilgilere göre kas tonusunda değişiklikler yaparak vücudun dengesini ve göz hareketlerini ayarlar. Nispeten yeni kısımları (Paleocerebellum) bütün vücuttaki kas ve tendonlardan Proprioseptif dokunma ve basınç duyularını alır. Cevaplarıyla kas tonusunu değiştirerek harekette sinerjik etkiyi düzenler. Hareketlerin istenilen düzen içinde yapılabilmesi için bu etki çok önemlidir. Yeni kısımlar Neocerebellum hareketlerin yumuşak istenilen düzen içinde, koordineli olarak çalışmasını sağlar. Cerebellum olmadan, kasların kasılmasında bir düzensizlik ortaya çıkar. Kısacası Cerebellum, doğrudan doğruya kasa emir vermemesine karşın, motor merkezlerin emirlerini değiştirerek veya yeniden düzenleyerek hareketlerin uyum içinde yapılmasını sağlar.
MEDULLA SPINALIS
Vertebral kanal içerisinde, Foramen magmun ile L-2. vertebra arasında Medulla oblangata’nın devamı olarak uzanır. Yaklaşık 45 cm uzunluğundadır.
Conus medullalaris denilen koni şeklinde bir uç ile sonlanır. Bu koninin ucundan Filum terminale denilen bir fibröz iplik 1.Coxygeal segmentin arkasına yapışır.
Medulla spinalis 31 segment içerir. Her segment bir çift spinal sinirin çıktığı bölgedir.
Medulla spinalis düz bir silindir şeklinde değildir. C-3. – T-2. segmentler arasında Intumescentia cervicalis T-9. Conus medullaris arasında Intumescentia lumbosacralis denilen iki belirgin kalınlaşma gösterir.
Medulla spinalis’te gri cevher içte, beyaz cevher dışta yerleşmiştir. Kesitlerde gri cevher H harfi şeklinde görülür. H’nin ön kollarına Cornu anterior – Ön boynuz, arka kollarına Cornu posterior – Arka boynuz denir.
Gri cevher bütün Medulla spinalis boyunca, sütun şekilli bir kitle oluşturur. Bu nedenle Columna terimi de kullanılabilir.
Ön boynuzda kasları innerve eden motor hücreler, arka boynuzda ise duyu hücreleri bulunur. Motor ve duyu hücrelerinden başlayan lifler bir Radix anterior-Ön kök ve Radix porterior-Arka kök yaparlar. Ön ve arka köklerin Foramen intervertebralis dışında birleşmesiyle spinal sinir oluşur. Bu nedenle bir spinal sinirde hem motor hem de duyu lifleri bir arada yer alır.
Arka kök üzerinde her bir spinal sinir için bir spinal gangliyonda yaparlar (Bell-Magendie Kanunu). Cornu anterior ve Posterior enine bir gri cevher kitlesi ile birleştirilmişlerdir. Bu gri cevher kitlesinin önünde beyindeki ventrikülleri temsil eden Canalis centralis bulunur.
Beyaz cevher, uzunlamasına seyreden sinir lifleri tarafından oluşturulmuştur.
1.Funiculus anterior,
2.Funiculus posterior,
3.Funiculus leteralis olmak üzere üç kordon halinde düzenlenmiştir.
Aşağıdan yukarıya doğru gittikçe yeni liflerin eklenmesiyle beyaz cevherin miktarı artar. Bu nedenle Medulla spnalis’in servikal segmentlerinde sakral segmentlere göre daha fazla beyaz cevher vardır.
MSS içinde aynı yerden başlayan, aynı seyri gösteren ve aynı merkezlerde sonlanan lif demetlerine Tractus veya Fasciculus denir. Medulla spinalis’in temel işlevlerinden biri Ascendens – Yükselen ve Descendens -inen Traktuslar aracılığıyla motor ve duygusal bilgileri beyine veya kaslara iletmektedir. İkinci önemli işlevi Reflekslerin düzenlenmesidir. Medulla spinalis’ten yükselen lifler duyu yollarıdır. Bu yollar Piramidal Medulla spinalis’e istemli hareketleri başlatan impulsları taşırlar. Ekstremite’lerin distal kısımlarındaki ince ve becerili hareketleri kontrol ederler.
Bu yolların zedelenmesinde (Üst motor nöron felci) bu hareketler kaybolur. Alt motor nöron zedelenmesi kas ve sinir bağlantısı kesildiği için Refleks ve istemli bütün hareketler kaybolur. Kas tonusu kaybolur ve kas kısa zamanda Atrofi’ye uğrar.
Medulla spinalis’e üst merkezlerden, Piramidal yollar dışında inen lifler Ekstrapiramidal yolları yaparlar. Bu yollar içerisinde Bazal gangliyonların da yer aldığı Ekstrapiramidal sistem ile ilgilidir. Ekstrapiramidal sistem, önce serebral korteksin yardımıyla öğrenilmiş daha sonra otomatik hale gelmiş (Stereotip) hareketlerin kontrolünü yapar. Korteks bu hareketlere ancak gerekli olduğu zaman karışıp yönlerini değiştirir. Örneğin bir atlet yapacağı hareketi birçok kez tekrarlayarak, bu hareketin otomatik hale gelmesini sağlayabilir. Ancak koşu sırasında ayak anlaşılmadık bir yüzeye bastığında korteks işe derhal müdahale ederek ayağın pozisyonunun düzeltilmesini sağlar.
Medulla spinalis gövde ve ekstremite kaslarını kontrol eden refleks merkezi olarak da iş görür. Bu refleks merkezleri ile beyin merkezleri arasında bağlantı sağlayan yollar Medulla spinalis’ten geçer.
MEDULLA SPINALIS KLİNİK BİLGİ
1. Vertebral kolon kırık ve çıkıklarında veya disk fıtıklarında en büyük tehlike M. spinalis’in zedelenmesidir. Zedelenmenin durumuna göre, zedelenme düzeyinin altında kalan vücut kısımlarında kalıcı veya geçici felçler, duyu kayıpları veya ağrı duyusu semptomları görülebilir.
2. MSS ve sinir kökleri Beyin-omurilik sıvısı (BOS-Liquor Cerebrospinalis) adı verilen bir sıvının içinde yüzer durumdadır. Bazı hastalıklarda analiz veya başka amaçlarla bu sıvı iğne ile alınır. Sıvının alınma işlemine Lumbal ponksiyon denir. M. spinalis’in alt ucu L-1. Vertabra’nın altında sonlandığı için Lumbal ponksiyon bu vertabra düzeyinin daha altından yapılır. Genellikle L-3. – L-4. veya L-4.- L-5. Vertabra’ların spinal çıkıntıları arasından, Ligamentum flavum delinerek girilir. Bu durumda iğne Cauda equina’yı oluşturan sinir kökleri arasına gireceği için M. spinalis’i zedeleme olanağı yoktur.
Hastanın aniden şoka girerek düşme olasılığı da göz önüne alınarak bu işlem, hastayı düz bir zeminde yan yatırıp beli Fleksiyon durumunda iken yapılmalıdır.
Omurga kırıklarında yaralının sedyeye alınması önemlidir. Servikal vertebra kırıklarında baş ve boyun kımıldamayacak biçimde tespit edilmelidir. Başa asla Fleksiyon yaptırılmamalıdır. Hasta sert ve düz zeminli bir sedyeye sırt üstü yatırılmalı ve servikal kurvaturun altında hafif bir destek (Kumaş, Gömlek, Ceket. vb. ) konulmalıdır.
Torakal ve Lumbal bölge kırıklarında gövdeye ve bele asla fleksiyon yaptırılmamalı, hasta sert zeminli düz bir sedyeye, sırtüstü nötr pozisyonda yatırılmalıdır. Bel kurvaturu altına hafif bir destek materyal konulmalıdır.
SPİNAL SİNİRLER – PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ
Medulla spinalis’ten çıkış düzeylerine göre adlandırılan 31 çift spinal sinir vardır. 1. çift Oksipiltal kemik ile Atlas arasından, diğerleri Foramen intervertebralis’ten çıkarlar. Buna göre 8 çift Servikal, 12 çift Torakal, 5 çift Lumbal, 5 çift Sakral ve 1 çift Koksigeal spinal sinir vardır. Daha önce de değinildiği gibi bir spinal sinir hem duyu hem de motor lifler içerir.
Torakolumbal ve Sakral bölgeden çıkan sinirlerde otonom lifler de bulunur.
Lumbal, Sakral ve Koksigeal sinirler Medulla spinalis’in alt ucundan her biri kendi çıkış deliklerine ulaşmak üzere aşağıya doğru inerler. Bu, sinirlerin At kuyruğu şeklinde görünmesine neden olur. Bu görünüşe Cauda equina denir. Bir spinal sinir bağ dokusundan yapılmış bir kılıf ile sarılmıştır. Buna Epineurium denir. Siniri oluşturan Fasiküller Perineurium, bir tek sinir lifi Endoneurium ile sarılmıştır. Spinal sinirler hedef organa varmadan önce bazı bölgelerde ağlar oluştururlar. Bu ağlara Pleksus adı verilir. Boyunda Plexus cervicalis’i yapan sinirler boynun deri ve kaslarına dağılırlar.
Plexus brachialis’i yapan spinal sinirler üst ekstremiteye dağılırlar. Pleksus brachialis, Axilla (koltuk altı) bölgesinde uzanır. Bu Pleksus’tan çıkan N. radialis (Radial sinir) el bileği ve parmağa Ekstensiyon yaptıran kaslara dağılır. N. medianus (Median sinir) ile N. ulnaris (Ulnar sinir) el bileği ve parmaklara Fleksiyon yaptıran kaslara dağılır. N. axillaris (Aksillar sinir) omuzu hareket ettiren kaslara dağılır. N. musculocutaneous (Muskulokuteneus siniri) omuz eklemine Fleksiyon yaptıran M. coracobrachialis ile dirsek eklemine Fleksiyon yaptıran M. biceps brachii’ye dağılır. Bu sinirler aynı zamanda üst ekstremitenin derisinden duyu taşırlar.
Torakal sinirler bir Pleksus oluşturmazlar. Her bir torakal spinal sinir kendi seviyesindeki interkostal aralıkta interkostal kaslar arasında seyreder. Bu sinirler toraks ve karın duvarı deri ve kaslarına dağılırlar.
Plexus lumbalis’ten (Lumbal pleksus) çıkan N. femoralis (Femoral sinir) diz eklemine kadar uzayan M. quadriceps femoris’e dağılır. N. obturatorius (Obturator sinir) ise uyluğun Adduktor kaslarına dağılır.
Plexus sacralis’in (Sakral pleksus) N. ischiadicus (Siyatik siniri) adı verilen kalın bir dalı ve daha küçük Gluteal sinir dalları vardır. Gluteal sinirler, Gluteal kaslara dağılırlar. Siyatik siniri, N. peroneus communis ve N. tibialis’in birleşmesinden oluşmuştur. N. peroneus communis, Fibula boynunun arka kısmında yüzeyselleşir. Burada kolayca palpe edilebilir. Bu sinir ayağın Dorsifleksiyon ve Eversiyonunu yöneten kas gruplarını innerve eder. Alt ekstremite ve Pelvis’in deri alanlarının duyusu Lumbal ve Sakral Pleksus sinirleri tarafından taşınır. N. tibialis uylukta Hamstring grubu kaslar ile bacakta M. popliteus, M. plantaris, M. gastrocnemius, M. soleus, M. tibialis posterior, M. fleksor digitorum longus, M. fleksor hallucis longus ve ayak tabanındaki bütün kısa kasları innerve eder. Bu nedenle N. Tibialis, ayağın ve parmakların Plantarfleksiyon ve inversiyon hareketlerini yönetir. Uyluktaki dağılımı ile yürüyüş sırasındaki kalça Ekstensiyonu ve dizin Fleksiyonunu yönetir.
NERVUS ISCHIADICUS (PLEXUS ISCHIADICUS) KLİNİK BİLGİ
1. Siyatik sinirin büyüklüğü nedeniyle zedelenmesi çok kolaydır. Disk fıtıkları, Kalçanın kırık ve çıkıkları, Doğum sırsında bebek bacaklarının Traksiyonu, Pelvis tümörleri, Delici yaralanmalar, Gluteal bölgeye hatalı ilaç enjeksiyonları ve çeşitli sinir iltihapları Siyatik siniri’ni tutabilir.
Sinirin tam kesisinde N. tibialis ve N.peroneus’lardan innerve olan Hamstring kasları (But kasları) bütün bacak ve ayak kasları felce uğrarlar. Aşil refleksi ve Babinski refleksi kaybolur. Ama Siyatik siniri çoğunlukla kısmi felçlere uğrar.
2. Siyatik deyimi, Siyatik sinir dağılım alanındaki yaygın ağrıyı tanımlamak için kullanılır. Ağrı Gluteal bölge özellikle iç kesiminde, uyluğun arka bölgesi, bacağın ve ayağın iç kesimini kapsar.
Siyatik çoğunlukla, sinirin dorsal veya ventral köklerinden bir veya bir kaçının baskı altında kalması sonucu gelişir. Eğer tek bir kök baskı altında ise ağrı yalnızca o segmentin innervasyon alanına akseder. Örneğin, L-5 – S-1 arasındaki bir Disk fıtığı S-1. kökleri baskıya alır. Bu durumda ağrı uyluğun arka, bacağın arka-dış kesimlerine yayılır.
3. M. biceps femoris’in uzun başı N. tibalis, kısa başı N. peroneus communis’ten innerve olduğu için başları ayrı ayrı zedelenebilir.
4.Patrick F-ab-er-e işareti: Ağrılı ekstremitenin topuğu, ekstensiyondaki karşı dizin üstüne konur. Hasta diz bu pozisyonda yatağa doğru bastırılamaz. Kısaca bu dizin Fleksiyon + Abduksiyon + Dış Rotasyon + Ekstensiyon girişimlerinde şiddetli ağrı olur. Bu işaret bize kalça ekleminde bir hastalık olduğunu gösterir. Siyatik de F-ab-er-e hareketi ağrısız olarak yapılabilir.
5.Laseque işareti: Sırt üstü yatan bir hasta, dizi Ekstensiyonda iken kalçasına Fleksiyon yaptırarak Ekstremiteyi yukarı kaldırırsa, bütün Siyatik sinir dağılımı bölgelerinde yaygın ağrıdan şikayet eder Bu ağrı Siyatik sinir hastalığının işaretidir.
OTONOM – SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ
Otonom sinir sistemi vücudun istem dışı çalışan kaslarını innerve eden sinir sistemi bölümüdür. Bezlerin salgı yapmasını ve iç organların hareketlerini de kontrol eder.
Otonom sinir sisteminde Sempatik sinir sistemi ve Parasempatik sinir sistemi olmak üzere iki bölüm vardır.
Otonom sinir hücreleri Beyin kökü ve Medulla spinalis’te yerleşmiştirler. Akson’lar Medulla spinalis ve Beyin kökünü Periferik sinirler olarak terk ederler.
Parasempatik ve Sempatik tüm Otonomik uyarım, Sinaps yapan iki nöronla gerçekleşir.
Bunlar, Pregangliyonik nöron ve Gangliyonik nöron’dur. Pregangliyonik nöron MSS içindedir. Akson’una Preganglionik lif denir. Gangliyon nöronu MSS dışında bulunan bir Otonom gangliyon’un içindedir. Akson’una Postgangliyonik lif denir.
Merkezi sinir sistemi ile Viseral organlar arasında yer alan Efferent periferik yol üzerindeki sinir hücresi kümelerine Otonom gangliyonlar denir. Buradaki hücreler Beyin ve Medulla spinalis’ten gelen Otonom liflerle sinaps yaparlar. Kendi aksonlarını ise visseral organlara gönderirler.
Otonom ganglionlar vücutta 3 şekilde dağılmışlardır.
1.Paravertebral ganglionlar, Columna vertebralis’in ön-yan kısımlarında, segmental olarak sıralanmışlardır. Bu gangliyonlar birbirlerine Longitudinal liflerle bağlanırlar ve Columna vertebralis’in iki yanında Truncus symphaticus’ları oluştururlar.
2.Prevertebral ganglionlar, Aorta abdominalis ve büyük dalları etrafında yer almış gangliyonlardır.
3.Terminal ganglionlar, Yalnızca Parasempatik gangliyonlardır. Bunlar innerve edilen organın içinde veya hemen bitişiğinde yer alırlar.
Otonom sinir sistemi 3 ana bölümden çıkar
1.Kraniyal bölüm buradan Okulomotor, Fasiyal, Glossofaringeus ve Vagus sinirleri içindeki Pregangliyonik visseral motor lifler çıkarlar. Bu lifler Terminal gangliyonlarda Sinaps yaptıktan sonra hedef organa giderler. Bu bölüm Parasempatiktir.
2.Thoraco-lumbal bölüm T-1–L-2 arasındaki segmentlerden çıkarlar ve Trunkus sempatikatus’a girerler, ya Prevertebral veya Paravertebral gangliyonlarda Sinaps yaparlar. Sinaps’tan sonra hedef organa giderler. Bu bölüm Sempatiktir.
3.Sakral bölüm S-2, S-3, S-4 düzeylerinden Medulla spinalis’ten çıkarlar. Pelvis organları ile ilgili Pre-vertebral gangliyonlarda Sinaps yapıp hedef organa giderler. Bu bölüm Parasempatiktir.
Organların çoğu ikili otonomik innervesyona sahiptir. Bu ikili innervasyonun etkileri terstir. Ancak düzenli çalışırlar. Bu otonomik innervasyon organ ve bezleri normal etkinlikte tutan zayıf impulslar gönderirler.
Stresli durumlarda sempatik impulslar daha güçlü olur ve organlarla bezler stres ortamına reaksiyon gösterirler. Stres ortamı düzeldiği ve organ fonksiyonları normale döndüğü zaman Parasempatik sistem etkin duruma geçer.
Fazla efor harcandığında ya da endişe ve dehşete düşüldüğünde kalp atım hızı artar. Koroner damarlar iskelet kas damarlı ve bronchiol’ler genişler. Karaciğer Glukojen’den daha fazla glukoz üretir.
Derideki küçük Arterioller, vasokonstriktör ve kan basıncı artar. Yüz sararır, fakat kaslar ve beyin daha fazla oksijen harcayarak bireyi hem fiziksel hem de zihinsel harekete hazırlar. Aynı zamanda göz pupillaları genişler, kıllar dikleşir ve ter bezleri daha fazla ter üretir. Bu arada barsak ve mide hareketleri ile sindirim özsuyu sekresyonu inhibe olur, ağız kurur. Bu sempatik sinir sisteminin etkisidir. Bir saldırı, savunma, dövüşme ve koşma gibi durumlarda açığa çıkar.
Stres durumu bittikten sonra, Parasempatik sinir sistemi olayları normale döndürür. Sindirim organları daha fazla kan alır, bezler salgılarını artırır ve boşaltım organları tekrar fonksiyonlarını başlatır. Kalp atımı hızı ve kan basıncı düşer. Tekrar sakinlik durumuna dönülür.
OTONOM – SEMPATİK SİNİR SİSTEMİ KLİNİK BİLGİ
1. Sempatik zincirlerin Ekstraperitoneal yağ dokusu içinde yerleşmeleri nedeniyle bunlara cerrahi girişim Lateral ekstraperitoneal yaklaşımla olur. Psoas kasının iç kenarına ulaşmak için Periton öne-içe doğru kaldırılır. Sol zincir Aorta (bazen de Persistent sol vena cava) ile örtülüdür. Sağ zincir V. cava inferior ile örtülüdür. Bu oluşumlar içe doğru Retrakte edilir. Gangliyonlar yağ dokusu ve lenf düğümleri ile gizlenmişlerdir.
2. Ganliyonlar çok varyasyonlar gösterdiği için ayırt edilmeleri en iyisi Ramus communicantes’lerinden yapılır. Pregangliyonik lifler içeren en alt Ramus bir gangliyonun ayırt edilmesi için anahtar olarak kullanılır. L-2. sinir Pregangliyonik lif içeren en alt sinirdir. Eğer sempatik zincir onu L-2 lere bağlayan Ramus’un altından kesilirse alt ekstremite sempatikleri felce uğrayacaktır.
3. Torakoabdominal sinirlerin uçları rektus kılıfına girerken Linea semilunaris’i dik olarak çaprazlar. O bakımdan Linea semilunaris boyunca ensizyon yapılırsa bu sinirlerin uçları kesilir ve M. rektus’un o bölümleri felce uğrar.
4. Torakoabdominal sinirlerin Proksimal kısımları 7.- 11. İnterkostal kaslar ve Pariyetal pleura’yı da innerve ederler. O yönden Pleura’yı uyaran bir patolojik olay karın duvarı kaslarının Reflaktorik kasılmasına (Defans) neden olabilir. Aynı olay Peritonit gibi bir karın içi patoloji nedeniyle de olabildiğine göre, ikisi birbirine karıştırılabilir.
Sağlıklı günler dileği ile…
Uzman Dr.Ali AYYILDIZ – Veteriner Hekim – İnsan Anatomisi Uzmanı Dr. (Ph.D.)
