The respiratory system is a specialized system that can create an exchange of oxygen and carbon dioxide between the blood and atmospheric air. . In addition to gas exchange, the respiratory system also contributes to the regulation of pH and temperature in the organism.
Breathing, which is one of the most important indicators of vitality, is for the removal of carbon dioxide, a waste substance, by providing the oxygen needed by the body cells. In addition to providing the oxygen necessary for the metabolism of body cells, the removal of harmful carbon dioxide from the environment is carried out by the respiratory system with the help of the transport function of the circulatory system.
Gas exchange takes place in two regions of the organism, namely the lungs and cell level. Gas exchange in the lungs is called external respiration, and at the cellular level, internal respiration. In these two regions, the oxygen and carbon dioxide parts are exchanged by passive diffusion in the direction of pressure differences.
Oxygen, which passes into the blood in the lungs, is carried by binding to the hemoglobin molecule and brought to the cells. Oxygen is given to the cells at the cellular level, carbon dioxide formed as a result of metabolism is taken from the cells and brought to the lungs. Carbon dioxide is mostly transported in the blood in the form of bicarbonate ions. Increasing the amount of carbon dioxide in the blood lowers the pH.
Lungs and rib cage are elastic structures. The force pulling the lungs towards the rib cage is the negative pressure between the pleura leaves. During inspiration, this negative pressure rises even more.
The events related to the delivery of oxygen to the body cells and the release of carbon dioxide, which is formed as a result of the metabolism of the cells, into the atmosphere are collectively called respiration. There are three phases of respiration:
1. Pulmonary ventilation: The gas exchange between the air sacs (alveoli) in the lung and the atmospheric air is called pulmonary ventilation (ventilation of the lung). Pulmonary ventilation is provided by inspiration (inhalation) and expiration (exhalation).
2. Diffusion: The passage of oxygen in the lung alveoli to the blood in the lung capillaries via the respiratory membrane and the passage of carbon dioxide in the blood to the alveoli in the same way forms the diffusion phase of respiration. This phase, which expresses the gas exchange between atmospheric air and blood, is also called external respiration.
3. Transport: The transport of oxygen from the lung capillaries to the blood through the circulatory system and the carbon dioxide formed as a result of metabolism in the cells to the blood and lung capillaries is called the transport phase of respiration. In this phase, gas exchange between blood and cells is called internal respiration.
The part of the respiratory system other than the alveoli is concerned with air conduction and distribution. These pathways, also called the air-conducting section, are very convenient for the free passage of air, and at the same time have the capabilities to perform the functions of cleaning, heating and humidification. Thus, the respiratory system not only provides oxygen-rich air, but also completes the deficiencies of the atmospheric air and destroys its harmful contents.
Other functions of the respiratory system are olfaction provided by the special epithelium in the nose and sound production (fonatio) by the larynx. The respiratory system also helps regulate the body’s pH level (homeostasis).
Respiratory system is divided into two basic parts for teaching convenience. The first of these is the piping system (respiratory tracts), in which the air loaded with oxygen is taken from the external environment and conveyed to the alveoli in the lungs (the air rich in carbon dioxide in the alveoli to the outside) and the second is the lung parenchyma (respiratory organ-lung), which consists of the alveoli where gas exchange takes place and the respiratory membrane (alveolo-capillary complex). ) occurs. The alveolo-capillary complex is handled in more detail by histology and physiology disciplines rather than macroscopic anatomy.
Respiration (breathing) is regulated according to the needs of the body. This regulation is governed by the respiratory center located in the brain stem (medulla oblongata and pons). The respiratory center is under the pressure of the pneumotoxic sub-center, stretch receptors in the lungs, and the stimuli transmitted by the receptors sensitive to oxygen deficiency and pH changes in some body vessels. Apart from these, fear, excitement, increase in body temperature and exercises also cause changes in respiratory rhythm.
Functions of the Respiratory System
1. Provides oxygen.
2. It expels carbon dioxide.
3. It regulates the hydrogen ion concentration (pH) of the blood.
4. Produces the sounds necessary for speaking (phonation).
5. Defends the body against microbes.
6. Holds and dissolves the blood clot.
ORGANIZATION OF THE RESPIRATORY SYSTEM
We will examine the anatomy of the respiratory system separately under the headings of the air-conducting part and the respiratory organ.
1. Transmitting Section
Respiratory tracts are divided into upper and lower respiratory tracts according to whether they are located in the chest cavity or not. The upper respiratory tract consists of the nose (Nasus), pharynx (Pharynx) and larynx (Larynx), while the lower respiratory tract consists of the intrapulmonary air-conducting part from the trachea (Trachea), bronchi (Bronchi) and respiratory bronchioles.
1. Nasus, Rhinos (Nose)
The nose, which is the main organ of the upper respiratory tract, besides being a respiratory tract, also functions as an olfactory organ thanks to the special mucosa it carries. Nose diseases are diagnosed and treated by Ear Nose and Throat (ENT) Diseases Specialists in the clinic. The science of nasal diseases is denoted by the nomenclature Rhinology, derived from the Greek term rhinos, meaning nose.
The nose anatomically consists of the external nose and nasal cavity.
External Nose (nasus externus): It is in the form of a pyramidal formation located in the midline of the face, extending forward-downward. The shape and size of the external nose, which is a uniquely human structure in biological development, shows many variations. The holes (nares, nostrilis) on the lower face of the external nose facilitate the direction of the inhaled air from the bottom up, thus facilitating the contact of the inhaled air with the olfactory region in the nasal cavity.
The external nose has a free end (apex), dorsal (dorsum), wings (alae) and a root (radix) attached to the forehead. Its skeleton consists of bones and cartilage. Bone skeleton Os nasale, Maxilla’s proc. frontalis and pars nasalis of Os frontale, cartilage skeleton consists of nasal septum cartilage (Cartilago septi nasi) and nasal wing cartilage (cart. alaris major and cart. alares minores).
The skin of the external nose is a thin, hairless skin containing numerous large sebaceous glands, loosely attached to the underlying structures. The skeletal muscles (M. dilatator naris and M. compressor naris) around the outer nose affect the opening of the nares.
The external nose is supplied with blood by branches of the facial and ophthalmic arteries. Lymph drains from the mandible to the deep lymph nodes of the neck.
Cavitas nasi (Nasal Cavity): The nasal cavity is the initial part of the respiratory tract, with an irregular shape, divided into two equal spaces by a partition. The cavity, which communicates with the external environment through the nares in the front, is connected to the nasal part (nasopharyx) of the pharyngeal cavity with the choanas in the back. Each half of the nasal cavity has four walls: the ceiling, the floor, the outer lateral wall, and the inner lateral wall.
Ceiling, proc. Lateralis are formed by Os nasale, lamina cribrosa of Os ethmoidale and corpus of Os sphenoidale.
The base is formed by the hard palate protrusion of the Maxilla anteriorly and the horizontal part of the palatal bone posteriorly.
The lateral wall is the widest and most complicated wall of the nasal cavity. There are three conchae and the airways (meatus) extending between them. Conchas are called concha nasalis superior, concha nasalis medius and concha nasalis inferior, and the roads are called meatus nasi superior, meatus nasi medius and meatus nasi inferior.
The inner side wall is made by the nasal chamber (septum nasi). Three parts of the septum nasi are distinguished from anterior to posterior: skin, cartilage and bone (Cartilago septi nasi, Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis and Vomer).
Apart from the nasal cavity, external environment and pharynx, the orbit is in contact with the paranasal sinuses via the nasolacrimal canal and special opening holes.
Nasal Cavity Cover and Functional Areas
Nasal cavities are covered with mucous membranes, except for the vestibules, which are covered with modified skin. The section covered by the mucosa is also divided into respiratory and olfactory regions due to different functions. We will examine these regions separately.
1. Skin region (Regio cutanea): The entrance part of the nasal cavity is covered by the modified shape of the external nasal skin that enters from the Vestibulum naris. This cover, which consists of modified skin, contains thick – short hairs called vibrissae. Vibrissae filter large particles from the inhaled air.
2. Respiratory region (Regio respiratoria): The nasal cavity, which extends from the vestibulum to the olfactory region, is covered with columnar epithelium with cilia, also called respiratory epithelium. The respiratory mucosa, which is rich in blood and contains mucus-secreting goblet cells, ensures that the inhaled air is heated and humidified, as well as cleaned. The inhaled air acquires suitable properties thanks to the breathing zone, so it must remain open all the time. In cases where the nasal cavity is closed, the air taken through the oral cavity does not have suitable healthy conditions.
3. The olfactory region (Regio olfactoria): The part of the nasal cavity above the level of the upper concha (approximately 1/3 of the upper part of the nasal cavity) is covered with a special cover called the olfactory epithelium (Epithelium olfactorium). This epithelium has olfactory nerve cells that can detect odors in the smelled air. Central extensions of olfactory nerve cells reach special structures in the brain.
The nasal cavity mucosa is innervated by somatic (N. maxillaris, N. ophthalmicus), special (N. olfactorius) and autonomic nerves. It is supplied by branches of the maxillary, facial, and ophthalmic arteries. Its lymph flows into the deep lymph nodes of the submandibular and neck.
The vessels supplying the nasal mucosa come from A. maxillaris and the upper lip artery, A. facialis, and form a very rich and easily bleeding mouthpiece under the mucosa in the anterior lower part of the nasal chamber. This area, where 80-90% of epistaxis occurs, is called Little’s area or Locus Kiesselbachi.
Paranasal Sinuses
The airy bone cavities that open into the nasal cavity with a hole are called sinus paranasales. These cavities, whose walls are made of compact bone, are covered by respiratory epithelium that covers most of the nasal cavity. The secretion of this epithelium is drained into the nasal cavity through special holes. Inflammation of the respiratory epithelium in the paranasal sinuses is called sinusitis. Paranasal sinuses, which have a total volume of 40-60 ml in adults, play a resonator role in speech as well as reduce the weight of the skull.
Sinus frontalis is located in the Os frontale, behind the brow ridges. The volume of the right and left two frontal sinuses is 7 ml and they drain their secretions into the middle meatus of the nose.
Sinus maxillaris is the largest of the paranasal sinuses, each measuring 14 ml (total 28-30 ml). The secretion of the sinus maxillaris flows into the middle meatus of the nose via the hiatus maxillaris.
Sinus sphenoidalis is a small 7 ml sinus located in the corpus sphenoidalis. Superiorly, it is adjacent to the fossa hypophysialis and Nervus opticus et Chiasma opticum. Its secretion flows into Recessus sphenoethmoidalis, which is above the upper concha.
Sinus ethmoidales are air spaces with a volume of 3.5 ml located in the labyrinth of the ethmoid bone. Some of its secretions flow into the upper meatus and some into the middle meatus.
2. Pharynx (pharynx)
It is an organ with both digestive and respiratory functions, located behind the nasal cavities, oral cavity and the initial part of the larynx. Although the part of the pharynx, which is roughly funnel-shaped, attached to the skull base is wide, the part that continues with the esophagus at the level of the lower edge of the 6th cervical vertebra is narrow.
The posterior wall of the pharynx is associated with the C 1 – C 6 vertebrae. Musculo-membranous anterior lateral walls have some formations anteriorly. These are the Choanae nariums, which connect with the nasal cavity above, the Isthmus faucium, which connects the oral cavity in the middle, and the entrance hole – Aditus laryngis, which opens to the larynx below. The pharynx continues below with the esophagus. The pharynx is analyzed by dividing it into three parts for descriptive purposes for ease of teaching.
1. Nasal part (Pars nasalis pharyngis-nasopharynx)
2. Mouth part (Pars oralis pharyngis-oropharynx)
3. Throat part (Pars laryngea pharyngis-laryngopharynx) (980070703) (980070703) ) 3. Larynx (Larynx)
The larynx is a specialized organ located in the anterior part of the neck at the level of C 3 – C 6 vertebrae, between the trachea and the laryngopharynx. The larynx acts not only as a conductive pathway through which respiratory air passes, but also as a sphincter that protects the lower airways. The human throat is also a live musical instrument that emerged as a combination of air and string instruments, surprisingly gifted to the extent of one’s intelligence and education level.
The larynx, which extends forward between the great vessels in the neck, is covered with skin, subcutaneous tissue and infrahyoid muscles (strap muscles) on the surface. The laryngeal cavity (Cavitas laryngis), which opens to the Laryngopharynx with Aditus laryngis above, continues with the trachea below. The larynx, which is located at the level of C3 – C6 vertebrae in adult men, is located at a higher level in children and adult women. Larynx is also an organ that shows sex differentiation. During sex differentiation, all laryngeal cartilages expand as the larynx slides downward (descensus).
The skeleton of the larynx is made up of cartilages connected by membranes and ligaments and moved by muscles.
1. Larynx cartilages – Cartilagines laryngis
The larynx cartilages are 6 cartilages, most of which are in the character of hyaline cartilage, of which thyroid (shield) cartilage, cricoid (ring) cartilages double and epiglottis (leaf) cartilage is single and this cartilage has a special importance in larynx functions.
Cartilago thyroidea (Shield cartilage) : It is a cartilage in the form of a shield or a semi-open book, located in the anterior part of the larynx. The shield cartilage, which is the largest and most prominent and sex-differentiated cartilage of the larynx cartilages, consists of two right-left laminae. The right-left laminae join in the midline anteriorly, at an angle of 90° in adult males and 120° in females. This union is more prominent in men and is seen in the anterior neck region in the form of an Adam’s apple (Pomum adami – Prominentia laryngea).
Cartilago cricoidea (Ring cartilage): It is a ring-shaped cartilage that sits on the first cartilage of the trachea, below the shield cartilage. chart. cricoidea is the thickest and strongest cartilage of the larynx. Its ring shape is important in keeping the airway open in the larynx. chart. The cricoidea directly and indirectly supports the other cartilages of the larynx. Two fibrinoid cartilages (arytenoid cartilage), Cart. The posterior part (lamina) of the cricoidea sits on it, the lower horns of the shield cartilage cart. It articulates with special articular surfaces in the anterior part (arcus) of the cricoidea.
Cartilago arytenoidea (pitcher) cartilages: Cart. It is two small cartilages in the form of triangular, pitcher and scoop, sitting on the posterior part of the cricoidea. The arytenoid cartilages play a direct role in vocalization and sphincteric functions of the larynx. From the two projections at the base to the front, proc.vocalis vocal cord structures (Lig., M. and Plica vocalis), to the posterior outer side, Proc. muscularis (Cricoarytenoid muscles) is attached. From the top Plica aryepiglottica begins.
Cartilago epiglottica (leaf cartilage): It is a thin, elastic cartilage structure, leaf or racket-shaped cartilage located behind the hyoid bone and tongue root, in front of the entrance to the larynx. The epiglottis cartilage, whose wide upper part is free, is attached to the inner surface of the angle of the shield cartilage, the lower end of which is in the form of a narrow stem. The epiglottis cartilage functions as a guiding police at the entrances of the larynx and esophagus.
2. Membranes and ligaments of the larynx: They connect the cartilages of the larynx to each other and to neighboring structures. The membranes consist of the thyrohyoid membrane connecting the shield cartilage to the hyoid bone and the fibro-elastic membrane connecting the laryngeal cartilages. The fibro-elastic membrane, which is located under the mucous membrane lining the laryngeal cavity, has two parts, the upper (quadrangular membrane) and the lower (triangular membrane-conus elasticus).
Ligaments: Vocal, vestibular, cricothyroid and cricotracheal (Lig. vocale, Lig.vestibulare, Lig. cricothyroideum, Lig. cricotracheale) ligaments. Of these, the vocal ligament participates in the formation of the conus elasticus, and the vestibular ligament participates in the formation of the quadrangular membrane.
3. Muscles of the larynx:
The muscles that enable the larynx to perform vocalization and sphincteric functions are skeletal muscles. These muscles are innervated by the N. laryngeus recurrens branch of the N. vagus (exception is the innervation of M. cricothyroideus by the outer branch of N. laryngeus superior).
Muscle that stretches the vocal cord: M. cricothyroideus (M. anticus-tensor muscle)
Muscles that narrow the vocal cleft: M. cricoarytenoideus lateralis, M.arytenoideus transversus et obliquus and M. cricothyroideus (adductor) muscles).
The muscle that expands the vocal cleft: M. cricoarytenoideus posterior (M. posticus-abductor muscle).
Muscle controlling the entrance of the larynx: M. aryepiglotticus (This muscle, which extends as a continuation of M. arytenoideus obliquus, closes the larynx entrance.)
4. Laryngeal cavity (Cavitas laryngis)
The space between the entrance of the larynx and the lower edge of the cricoid cartilage is called the laryngeal cavity. The entrance to the larynx is the opening of the laryngeal cavity to the pharynx, and is bordered anteriorly by the edges of the epiglottis, laterally by the aryepigottic folds, and posteriorly by the interarytenoid notch. The laryngeal cavity, which is below the laryngeal entrance and resembles a roughly hourglass, is divided into three parts:
1.Vestibulum laryngis (upper part)
2.Cavum laryngis intermedius (mid section)
3.Cavum infraglottica ( lower part)
The upper part (vestibulum) of the cavum larynx is a wide upper part and a narrow lower part extending from the entrance of the larynx to the false vocal cords (Plica vestibularis). It is bounded anteriorly by the posterior surface of the epiglottis, and laterally by the membrana quadrangulare and plica aryepiglottica.
The middle part is the smallest part of the laryngeal cavity and is represented by planes passing through the upper border of the false vocal cords and the lower border of the cord vocals (true vocal cords – Plica vocalis). The shuttle-shaped cul-de-sacs between the vestibular and vocal folds on each side are called ventriculus laryngis (sinus laryngis). In the sacculus, which is the upward extension of the ventriculus laryngis, there are secretory glands that will wet the vocal cords.
True vocal cords (Plica vocalis) are sharp-edged, light gray colored mucosal folds that protrude more towards the midline, below the false vocal cords. Cartilago thyroidea with proc. they grow between vocalis. Among them, M. vocalis and Lig. Plica vocalis carrying vocale have a sphincteric function to protect the lower respiratory tract with sound production. The opening between the right and left true vocal cords is called Rima glottidis, and the group of structures that are effective in sound formation around the rima glottidis is called Glottis (Vocal apparatus-vocal apparatus).
The lower part (Cavitas infraglottica) is the part of the laryngeal cavity below the level of the true vocal cords. The walls of this cavity are formed by the conus elasticus above and the cricoid cartilage below.
The mucosa of the laryngeal cavity has the character of columnar epithelium with cilia. The covering on the true vocal cords is non-keratinized stratified squamous epithelium. Lymph of the larynx (except the glottic region) drains into the deep lymph nodes of the neck.
4. Trachea (Trachea)
The trachea is a tube approximately 11-12 cm long, 2.5 cm in diameter, and extends from the larynx to the main bronchi. The trachea begins at the level of C 6 above the cricoid cartilage, and below it divides into two right-left main bronchi at the level of the angulus sterni (in line with the lower edge of the corpus of T4′) in the thoracic cavity. It ends by dividing into the left two main bronchi (bronchus principilis). The bifurcation of the trachea into the main bronchi is called Bifurcatio tracheae. On the inner face of the fork, there is a protrusion in the form of a keel in the midline. This protrusion is called Carina. Two parts of trachea are distinguished as neck and thoracic part (pars cervicalis, pars thoracica). The length of each of these segments is about 5-6 cm.
Neighborhoods:
Above….Lower part of larynx
Below…………… ..The beginning parts of the right-left main bronchi
In the Anterior……..In the upper part: Isthmus gl.thyroideae
In the lower part… .… Arcus aortae and sternum
Behind…..Eesophagus
Laterally…………. ..Trioid lobes, carotid arteries
Below…………….. Upper lobes of lung.
The trachea has a roof made of cartilage and connective tissue. The cartilage roof is made of 16-20 U-shaped cartilages. These cartilages are connected to each other by connective tissue structures called Ligamentum anularia. Because the cartilages are U-shaped, the posterior part of the trachea is devoid of cartilage. Since this area is covered by smooth muscle (M. trachealis) fibers, mucosa and connective tissue, it is called the membranous wall (Paries membranaceus).
While the cartilaginous roof keeps the trachea constantly open, the smooth muscles in the membranous wall structure, which are managed by autonomic nerves, narrow the lumen when necessary, and the movement in the esophagus just behind it contributes to adaptation to the bite mass.
The inner surface of the trachea is lined with pseudostratified cylindrical ciliated epithelium. The epithelium contains abundant goblet cells. Cilia movement is towards the throat.
Trachea Clinical Information
1. Trachetomy: An incision made on the anterior face of the neck and trachea is called a trachetomy. Trachetomy is usually done as an emergency to clear a blockage in the upper airways. Emergency trachetomy is an operation that the general practitioner has to know in detail.
Emergency Trachetomy is not a simple operation, although it is mostly performed without anesthesia and without surgical equipment.
2. If the trachea and bronchi are examined with a bronchoscope, a bulge called Carina is seen in the middle of the point where the trachea divides into two main bronchi. Carina is normally midline. If the tracheobronchial lymph nodes swell for any reason (eg, lymphatic metastasis of bronchogenic cancer) Carina is seen in a diffuse and detected condition. This aids in differential diagnosis.
Carina’s mucous membrane is one of the most sensitive points of the respiratory system. Anything touching it will cause a violent cough reflex.
For example, if a child aspirates a piece of peanut, when it touches the carina, a severe cough reflex occurs and the peanut is thrown away. However, if the peanut passes to carina, the cough stops. Carina is the last line of reflex defense.
Chemical substances from peanuts that pass Carina cause chemical bronchitis. In this case, respiratory distress (dyspnea) occurs with the shrinkage of the lung part distal to the foreign body (collapse atelectasis).
5. Bronchi (Bronchies)
The air entering from the nares passes through the upper and lower respiratory tracts and reaches the lobus-acinus, the unit where gas exchange is carried out in the lung. The branching part of air conduction between the trachea and the lobus is called the bronchi.
There are three groups of bronchi: main bronchus, lobar bronchus and segmental bronchi. Primary bronchi are named for main bronchi, secondary bronchus for lobar bronchi, and tertiary bronchus for segmental bronchi. Although the lobar and segmental bronchi are located within the lung, the main bronchi remain outside the lung. The gradual division and branching of the bronchi after the trachea is called the bronchial tree (Arbor bronchalis).
1. Extrapulmonary bronchi: Bifucatio tracheae, the first bronchial branches after the main broaches (Bronchus principalis) are examined under this title.
There are two main bronchi, right and left.
Right main bronchus (bronchus principalis dexter): Right main bronchus is wider, shorter and more perpendicular than left main bronchus. The right main bronchus is approximately 2.5 cm long. The right main bronchus, which enters the lung tissue from the hilum pulmonis, divides into three lobar branches.
Left main bronchus (bronchus principalis sinister): Left main bronchus; It is narrower, longer and more horizontal than the right main bronchus. The left main bronchus is about 5 cm long. The left main bronchus, which enters the lung tissue from the hilum pulmonis, divides into two lobar branches.
2.Intrapulmonary bronchi: Lobar and segmental bronchi (bronchus lobaris, bronchus segmentalis) are called intrapulmonary bronchi. The right main bronchus divides into 3 lobar bronchi, and the left main bronchus divides into 2 lobar bronchi. Lobar bronchi are divided into 10 segmental bronchi in each lung (three lobar bronchi 3 + 2 + 5 in the right lung, 2 lobar bronchus 5 + 5 in the left lung).
The structure of the bronchi is similar to the structure of the trachea: However, gradually towards the bronchiole stage, changes are seen in the cartilage structures and smooth muscle layer. The mucous layer is in the form of respiratory epithelium. The submucosa contains bronchial glands (Gll. bronchiales). Although the cartilages in the musculo-cartilaginous layer are initially deformed U-shaped, they become small hyaline fragments as the bronchial diameter decreases. Smooth muscle fibers lie in circular course bundles (M. spiralis). M. spiralis are innervated by autonomic nerves.
2. Pulmones (Lungs)
Lungs (Pulmones – Pneumon) are the double organs located in the thoracic cavity on the sides of the great vessels and the heart, performing gas exchange between respiratory air and blood. Between the two lungs is a middle section called the mediastinum, which contains the heart, esophagus, trachea, and great vessels. Each lung is located outside of a sac formed by a double-layered membrane called the pleura. The layer of this membrane that surrounds the outer surface of the lung is called the visceral pleura, the layer that covers the inner surface of the thorax is called the parietal pleura, and the space between the two leaves, which has no connection with the external environment and the intrapulmonary air system, and has negative pressure, is called the Cavum pleuralis (pleural space).
Lungs are light organs in spongy structure. Bir kere havalanmış bir akciğer/akciğer dokusu suda batmaz (ölü doğan çocuğun akciğeri suda batar). Akciğerler palpe edildiği zaman içindeki hava nedeniyle çıtırtı (krepitasyon) sesi çıkarır. Kapalı ve negatif basınca sahip pleural keselerden çıkarıldıklarında büzüşür, bu duruma akciğer kollapsı denir.
Akciğerlerin büyüklüğü, göğüs kafesinin büyüklüğüne bağlıdır. Bu ilke ile değişik kişi ve cinsteki (kadın-erkek) farklılıklar açıklanabilir. Kadınlarda, erkeklere nazaran daha küçüktür. Bir kişinin sağ akciğeri, sola göre % 10 oranında daha büyüktür.
Her bir akciğer, apexi ve basisi olan irregüler bir koni şeklindedir. Üç yüzü ayırt edilir. Thorax duvarına uyan konveks dış yüzüne facies costalis, diafragmaya oturan alt yüzüne facies diaphragmatica, birbirlerine bakan iç yüzlerine de facies mediastinalis denir. Mediastinal yüzde akciğere girip çıkan yapılar için bir kapı (hilum pulmonis) bulunur. Herbir akciğerde iki keskin kenarı görülür. Costal ve mediastinal yüzlerin birleştiği ön kenara margo anterior, diafragmatik ve kostal yüzlerin birleştiği alt kenara margo inferior denir. Sol akciğerin ön kenarında Incisura cardiaca olarak adlandırılan bir çentik bulunur.
Her akciğer, bazı yarıklarla (fissura) loblara (lobus) ayrılmıştır. Klasik olarak sağ akciğerde 2. sol akciğerde 1 yarık mevcuttur. Oblik yarık (fissura obliqua) her iki akciğerde de bulunduğu halde, horizontal yarık (fissura horizontalis) sadece sağ akciğerde bulunur. Fissura obliqua ve fissura horizontalis, sağ akciğerde lobus superior, lobus medius, lobus inferior (üst, orta, alt loplar) olarak üç lop, sadece fissura obliqua sol akciğerde lobus superior ve lobus inferior olarak iki lop meydana getirmiştir. Sol akciğerin üst lobunun incisura cardiaca’ ya doğru uzanan dil şeklindeki bölümü Lingula pulmonis sinistri veya Lobus lingularis olarak adlandırılır.
Her akciğer, yukarda belirtilen lober yapılar dışında 10′ ar adet bronko-pulmoner segmente bölünmüştür. Her segment, tepesi akciğer hilumuna, tabanı akciğer yüzeyine bakan piramidal biçimde olup, ayrı bronşu, damar ve sinirleri nedeniyle bağımsız bir akciğercik şeklindedir.
Akciğer segmentleri :
Sağ akciğer (Pulmo dexter) :
Lobus superior
Lobus medius
Lobus inferior
Sol akciğer (Pulmo sinister) :
Lobus superior
Lobus inferior (Sağ akciğer alt lobu ile aynıdır)
Akciğerler, besleyici ve fonksiyonel atardamarlar olarak iki grup arterden kan alır. Akciğerlerin kendi dokusunu besleyen kan bronşial arterlerden gelir. Truncus pulmonalis A. pulmonalis yolu ile akciğere gelen kan, oksijenden fakir bir kan olup, akciğerlerde oksijenize olduktan sonra kalbin sol atriumuna aktarılır. Bu nedenle A. pulmonalis’ e, akciğerin fonksiyonel atardamarı denir. Nutritif damarıda A. bronchialis’ tir.
Akciğerin lenfası bronkopulmoner – trakeobronşial lenf düğümlerine akar. Akciğerler otonom sinirler (sempatik ve parasempatik) tarafından innerve edilir. Sempatik uyarı broncodilatasyon (bronş genişlemesi), parasempatik uyarı bronkokonstriksiyon (bronş daralması) yapar.
Akciğer dokusunun iltihabına Pnömoni, bronşların iltihabına Bronşit, bronşiollerin daralması ve solunum güçlüğü ile karakterize allerjik orijinli hastalığa Astım, pleuranın iltihabına Pleurit denir.
Akciğerler Klinik Bilgi
1. Sağ bronchus principalis soldan daha geniş dik ve kısadır. Bu yabancı cisimlerin soldan çok, daha çoğunlukla sağ bronkusa kaçmasının anatomik nedenidir.
Sağ orta lober bronkus, lober bronkusların en dar olanı olduğu için yabancı cisim aspirasyonunda en çok tıkanan bronkusudur. Sol bronchus principalis truncus pulmonalis, arcus aorta ve aorta descendens’ e çok yakın olduğu için bu bronkus’ a cerrahi girişimler sağdan daha zordur.
2. Bronkopulmoner segmentlerin klinik önemi büyüktür. Tümör veya abse bu segmentlerden birinde lokalize kalabilir ve akciğerde fazla zarar yapmadan segment çıkarılabilir.
Her bronkopulmoner segment, visseral pleura ile devam eden bir bağ dokusu bölmesi ile sınırlanmıştır. Bu bağ dokusu bölmeleri komşu segmentlerden hava geçişini önler. O bakımdan bir segmental bronkus’un tıkanması durumunda o segment içindeki hava kan dolaşımına absorbe olur. Sonuçta segmental atelektazis (kollaps) ortaya çıkar.
3. Malign tümörler ve tüberküloz gibi bazı enfeksiyonlar bağ dokusu bölmelerinden komşu segmentlere geçebilirler. Bu gibi durumlarda bir lobun tamamının (lobektomi) veya bir akciğerin tamamının (pnömektomi) çıkarılması gerekebilir.
4. Akciğerin enefeksiyonlarında doğal bir boşaltım (drenaj) sağlamak için trakea ve bronchial ağacın dallanmasının çok iyi bilmek gereklidir. Örneğin, bronşiektazis’ li (bronş genişlemesi) bir hasta sol yanına yatırılırsa, sağ akciğer salgıları Carina üstüne akar ve irinli balgam öksürük refleksi ile atılır. Tersine Lingula pulmonis sinistri’ de bronşiektazis’ i olan bir hasta sağ yanına yatırılmalıdır. Bazal bronkuslar’ ınında iltihap olan bir hasta her sabah birkaç dakika başı üstünde amuda kalkmalıdır.
5. Yüzüstü yatar(prone) durumunda bir hastanın trakea’ sı öne aşağı doğru eğiktir. O bakımdan hastanın yataktaki doğal sırt üstü yatar (supine) ve başı biraz yüksekte durumu akciğerlerin drenajı için uygun bir durum değildir.
6. Tümörler bir veya birkaç segmental bronkus’un tıkanmasına yol açabilir. Tıkanmanın distalinde havanın absorpsionu ile oluşan kollaps röntgen filmiyle ortaya konulabilir. Bu tekniğe brokografi denir. Bronkus’ lara çeşitli yöntemlerle radyopak madde verilebilir. Ancak öncelikle Larinks, Farinks ve Trakea lokal anesteziklerle uyuşturulmalıdır.
Radyopak madde dil kökünden Larinks içine akıtılabilir veya bir kateter ile verilebilir. Önceden saptanmış uygun pozisyonlar verilerek az miktarda maddenin, yer çekimi ile bronşların içine akması sağlanır. Bu işlem, bir defada ancak bir tek tarafta yapmalıdır. Çünkü madde geçici olarak solunum yetmezliğine neden olabilir.
7. Bir brokopulmoner segment tam bir akciğer ünitesidir. Kendi siniri, arteri ve venası tarafından beslenir. Bağ dokusu bölmelerini Vv. Pulmonalis ve Aa. pulmonales ince dalları çaprazlayabilir. A. bronchialis dalları da visseral pleurayı beslemek için interlobuler bölmeler içinde seyrederler.
8. Sağlıklı akciğer parçası hava içerir. Bu nedenle suya atılınca yüzer, parmakların arasında ezililirse krepitasyon sesi (çıtırtı) verir. İçi sıvı ile dolu hastalıklı, bir akciğer parçası suda batar. Ölü doğmuş bir bebeğin akciğeri hiç nefes alamadığı için suda batar. Canlı doğmuş bebeğin akciğeri yüzer. Bunun Adli Tıp yönünden çok büyük bir önemi vardır.
9. Akciğerde bazen fazla fissurlar bulunabilir. Böylece sol akciğer üç loblu olabilir. Ender olarak sağ akciğer de iki loptan oluşur.
10. Lobus venae azygos : İnsanların %1’inin sağ akciğerinde görülür. Eğer apikal bronkus yukarıya doğru Arcus v. azygos’un dış tarafı yerine iç tarafında gelişirse bu lop oluşur. Sonuçta V. azygos’ un üst lobun içindeki derin bir fissurun tabanında yerleşir. Bu fissur ve V. azygos’un alt ucu röntgen filmlerinde akciğerin apikal parçasını üst lobun kalan kısmından ayıran çizgisel bir işaret yapar. Normal göğüs röntgen filmlerinde diğer çizgisel işaretler pulmoner damarlar tarafından oluşturulur.
11. Akciğer oskültasyonunda apex’ ler Clavikula’ nın 1/3 iç kısımını üstünden bir steteskop ile ayrıca dinlemelidir.
12. Cupula pleura’nın delici yaralanmalarında akciğer apex’ i de zarar görebilir.
13. Pulmoner Trombo Embolizm (PTE), genel bir hastalık ve ölüm nedenidir. Emboli bir trombus, yağ parçası veya hava kabarcığı ile oluşabilir ve genellikle uzaktan gelir. Örneğin, alt ekstremite kıkırdaklarından sonra bacak venalarından. Trombus sağ kalbi geçtikten sonra akciğere pulmoner arteri kısmen veya tamamen tıkar. Sonuçta akciğerin bir bölümü hava almasına karşın pulmoner arter kanı gelemediği için fonksiyon görmez.
Büyük bir emboli Trunkus pulmonalis’ in tamamını veya bir ana dalı tıkayabilir. Bu durumda hasta akut solunum yetmezliğinden birkaç dakika içinde ölebilir. Orta büyüklükte bir emboli bir bronkopulmoner segment arterini tıkayarak enfarktüse yol açabilir.
Sağlam yapılı kişilerde, terminal bronşioller bölgesinde A. bronchialis dallarıyla çabuk bir kollateral dolaşım gelişir. Akciğerlerinde kronik konjestion olan hasta kişilerde olay akciğerin enfarktüsü ile sonuçlanır. İlgili pleura alanı da iyi kan alamayacağı için pleurit oluşur.
Akciğer Tümörleri Klinik Bilgi
1. Akciğer lenfindeki fagositlerde solunum havası ile alveollere girilmiş karbon parçacıkları bulunur. Sigara içen ve / veya kirli şehirde yaşayan yaşlı kişilerde akciğerin yüzeyi siyahımsı bir renk alır. Karbon parçacıları nedeniyle akciğer hilus’ u ve mediastinum’ daki lenf düğümleri de siyah renk alır.
2. Bronkojenik kanserler erkeklerde çok fazla görülür ve erkeklerdeki malign (kötü huylu) gelişmelerin % 30′ undan sorumludurlar. Ana neden sigara içimi ve sefil hayattır. Lenf damarlarının anatomik yapısı nedeniyle bu tümörler pleura’ yı hilus’l ara, mediastinum’ a ve uzak organlara metastaz yapabilirler. N. phrenicus’ un tutulması ile Diafragma’ nın bir yarısı felce uğrayabilir.
Pleura’ yı tutan tümör pleura boşluğunda sıvı birikmesine (pleura effüzyonu) neden olur. Bu sıvı kanlıdır ve kanser hücreleri içerir.
3. N. laryngeus recurrens akciğer tepesine çok yakın komşulukta olduğu için apikal akciğer kanserlerinde ses tellerinin felcine bağlı olarak ses kısıklığı görülebilir. Kanser lefojenik metastazında hilus düğümleri ve mediastinal düğümlerine yayılır. Tüm sağ akciğer lenfi sağ tracheakebronşial düğümlere, tüm sol akciğerin lenfi sol tracheakebronşial düğümlere dökülür. Ancak sol akciğer alt lobundan bir miktar lenf sağ tracheakebronşial düğümlerine dökülür. Bu nedenle sağ tracheakebronşial lenf düğümlerindeki kanser hücreleri lenfojenik yolla sol akciğer alt lobuna metastaz yapabilirler. Her iki akciğerin lenfi venöz dolaşımına sağ ve sol bronchcomediastinal trunkus’ larla karışır. Bu nedenle akciğer lenfi kanser hücrelerinin venöz sistemi yoluyla sağ kalbe taşıyabilir. Kan pulmoner dolaşımdan sonra sol kalbe döner ve bütün vücuda atılır. Bu yolla bronchojenik kanser en fazla beyin, kemikler, akciğerler ve böbreküstü bezlerine yayılır ( hematojenik metastaz).
4. Çoğunlukla bronchusla veya midedeki primer bir tümörün metastazı ile clavikula’ nın hemen üstünde bulunan supraclavikular lenf düğümleri şişer ve sertleşir. Bu düğümlerin sentinel lenf düğümleri (gözlemci lenf düğümleri) adı verilir.
Bronkojenik kanserlerin hematojen yolla en çok metastaz yaptığı organ beyindir. Kanser hücreleri akciğerdeki bir sinüzoid veya vena duvarından geçerek Vv. pulmonales, sol kalp, Aorta ve Aa. cerebrales ve Aa. cerebellares yoluyla beyine ulaşırlar.
5. Apikal bronkojenik karsinom’ lar Apertura throacis superior’ daki oluşumlara baskı yaparlar. Ganglion stellate’ ler üzerine olan baskı nedeniyle Horner Sendromu ortaya çıkabilir. Büyük damarlara da baskı olacağından üst ekstremite de ağrı, felçler ve zayıflama görülebilir. Bu tabloya Pancoast Sendromu denir.
6. Sağ tarafta hilus bölgesindeki bir bronkojenik karsinom Vena cava superior’ a baskı yaparak kan dönüşümü engelleyebilir. Bu durumda göğüsün üst yarısı, boyun ve yüzde ödem ve kızarıklık görülür. Kollar yukarı kaldırıldığı zaman üst ekstremite venaları boşalmaz. Bu duruma Üst Vena Cava Sendromu adı verilir.
Mediastinum :
Göğüs boşluğunun ortasında, göğüs boşluğunu örten zarsal örtünün (pleura) pleura parietalis ve pleura pulmonalis adı verilen iki pleural yaprak arasında kalan bölüme, Latince orta bölme anlamına gelen Mediastinum adı verilir.
Pleura’ nın klinik önemi vardır. Akciğerler ve Pleura dışındaki tüm göğüs boşluğu yapıları mediastinum içinde yer alırlar.
Mediastinum, yukarıda Thoraks üst açıklığı (Apertura thoracis superior), aşağıda Diafragma, önde sternum ve kıkırdak kaburgalar, yanlarda mediastinal pleura ile sınırlanmıştır.
Mediastinum bir bütün olmasına karşın, öğretimini kolaylaştırmak amacıyla alt bölümlere ayrılmıştır. Mediastinum önce, önde angulus sterni (Louis açısı), arkada T4 omurunun alt kenarından geçirilen horizontal düzlem ile üst ve alt mediastinum’ a bölünür. Daha sonra, alt mediastinum, Perikard torbasına göre ön, orta ve arka mediastinum (Mediastinum anterior, Mediastinum medium, Mediastinum posterior) olarak üç alt bölüme ayrılır. Mediastinum alt bölümlerinde yer alan organlar, klinik ve cerrahi öneme sahiptir.
Mediastinum superior oluşumları
Retrosternal yapılar Prevertebral yapılar İntermediat yapılar
M. sternohyoideus Oesophagus Arcus aortae ve dallar
M. sternothyroideus Trachea N. vagus dex. et sin.
Thymus . Duc. thoracicus N.phrenicus dex. et sin.
V. cava superior N. laryg.rec.sin. Nn. cardiaci
Vv. brachiocephalicae Mm. prevertebrales
Mediastinum inferius oluşumları
A. Mediastinum anterior : Temel oluşum Timus’ tur. Bunun yanında gevşek bağ dokusu, yağ, lenf damarları, bazı lenf düğümleri, A. thoracica interna ve birkaç küçük dalı ile Ligg. sternopericardiales’ ler de Mediastinum anterior’ da yer alır.
B.Mediastinum medium: Mediastinum inferior’ un orta ve en geniş bölümü olup, Perikard, Kalp, Aorta ascendens, Vena cava superior’ un terminal bölümü, Truncus pulmonalis, akciğer kökü oluşumları. N. phrenicus’ lar, Plexus cardiacus profundus ile Tracheobronşial lenf düğümlerini içerir.
C. Mediastinum posterior : Oluşumlar iki grupta ele alınırlar.
Longitudinal seyirli oluşumlar Transvers seyirli oluşumlar
Oesophagus Aa.intercostales posteriores
Aorta thoracica Vv.intercostales posteriores
V. azygos Nn. intercostales
V. hemiazygos, Duc. thoracicus
Truncus sympathicus.
Mediastinum Klinik Bilgi
Mediastinum’un büyükçe bir bölümü mediastinaskop denilen araç ile görülebilir. Üst mediastinum, ön mediastinum ve trakeabronkial lenf düğümlerinden parça almak için mediastinoskopi yapılır. Incisura jugularis’ ten bir orta hat ensizyonu yapıldıktan sonra künt disseksiyonla Bifurcatio trachea’ ya kadar ulaşılır. Bifurcatio ve trakeabronşiyal lenf düğümleri gözlenebilir.
Pleura Klinik Bilgi
1. Pleura boşluğu (Cavum pleura), ince bir tabaka kaygan sıvı ile ayrılmış, potansiyel bir boşluktur. Kaygan pleura sıvı (liquor pleuralis) akciğerlerin hareketlerini kolaylaştırır.
Ancak bu aralığın tıkanması veya cerrahi olarak çıkarılması (pleurektomi) dikkate değer bir fonksiyonel bozukluğu neden olmaz. Hatta tekrarlayıcı spontan pnömokthorax’ a engel olmak amacıyla iki pleura’ nın birbirine bakan yüzleri hafif tahriş edici pudra ile kapanır. Bu işlem iki yaprağı birbirine yapıştırır.
2. Cupula pleura arkada Truncus symphaticus ve 1.Thorakal sinir ile komşu olduğu için bu bölgedeki akciğer hastalıklarında, elin entrinsik kaslarında paralizi ve Horner Sendromu görülebilir.
Ganglion stellare, C – 8. ve T-1 sinirlerin baskıya uğradığını düşününüz.
3. Nefes alıp verme sırasında, normal pleura, oskültasyonunda ses vermez. Pleura’ nın (Pleurit ve pleurezi’ li) yüzeyler engebeli durum alır ve sürtünme sesine neden olur. Bu ses steteskopla duyulur. Pleurit genellikle parietal ve visseral yapraklar arasında yapışmalara (pleura adhezyonları) yol açar.
4. Çeşitli nedenlerle pleura boşluğunda önemli miktarda sıvı toplanabilir (Hidrothorax). İlerlemiş pleurezi olgularında serum, iltihaplı pleura’ nın damarlarından pleura boşluğuna sızarak pleural eksudat oluşturabilir. Sıvı biriktikçe boşlıuktaki negatif basınç azalacağından akciğer hilus’a doğru çekilir. Akciğer hilus’ ta tam olarak toplandıktan sonra, fazla sıvı kalp ve mediastinum’ un karşı tarafa yer değiştirmesine neden olur. Sıvıda hücre yıkıntıları ve lökositler görülür. Herhangi bir vücut boşluğundaki irin Empiyem olarak adlandırılır. Eğer bu terim bir sınıflandırma olmaksızın, tek başına kullanılırsa Thorax boşluğundaki irini (Pyothorax) belirtir.
5. Herhangi bir iltihaplanmaya bağlı olmaksızın, konjestif kalp yetmezliğinde (özellikle sol kalp yetmezliğinde) pleura boşluğunda çok miktarda sıvı birikebilir. Hemothorax terimi pleura boşluğunda kan bulunduğunu tanımlar. Boşlukta kan, thorax yaraları ve tümör nedeniyle görülebilir.
6. Çok ender olgularda kilüs (lenf ve yağ emulsiyonu), pleura boşluğuna ductus thoracicus’tan geçebilir.
7. Pleura boşluğundaki sıvı bir iğne ile intercostal aralıktan girilerek boşaltılabilir. Genellikle arkadan 7.interkostal aralıktan girilir. Eğer 8. ve 9. intercostal aralıklarından derin olarak girilirse Diafragma’ nın yaralanma tehlikesi vardır. İğne Diafragma’ yı deldikten sonra solda Dalağa, sağda Karaciğere ulaşarak bu organları zedeleyebilir.
8. Thorax duvarı delici yaralarında veya akciğer yırtıklarında pleura boşluğuna hava girmesi (Açık pnömothorax) akciğerin kısmi kollapsı ile sonuçlanır. Costa kırıkları genellikle pnömothorax yapar. Ancak en çok görülen tipi akciğer yüzeyindeki bulla’ ların (kabarcıkların) yırtılması ile oluşan spontan pnömothorax’ tır.
Cupulae pleura, clavikulanın üstünü boyuna doğru 2-5 cm aştığı için bu bölgedeki delici yaralanmalarda açık pnömothorax oluşturur.
Birçok pnömothorax olgusu tehlikeli değildir. Ancak yalnızca visseral pleura da geniş bir yırtık varsa inspirasyonla gelen hava ekspirasyonla atılamayacağı için thorax’ ta birikir ve basıncı pozitif olur. Pozitif basınçlı pnömothorax hızla acil girişimi gerektirir.
9. Pleura Ganglion stellate bloku veya Pleksus brachialis bloku yaparken Anesteziyoloğun iğnesi ile de zedelenebilir.
10. Visseral pleura ağrıya karşı duyarsızdır. Parietal pleura (özellikle costal kısmında) ağrıya karşı aşırı duyarlıdır.
Costal ve periferik diafragmatik alanların tahrişi lokal veya akseden ağrıya neden olur. Bu ağrı thorax duvarında boyun alt kısımlarında ve omuz lar ile C-3-4-5. sinirler tarafından (N. phrenicus çıkış segmentleri), karın duvarı ise thorakoabdominal sinirler (T- 7. – T 12. ) tarafından innerve edilir. Bu nedenle Pleurözi veya Pnömoni ağrıları Apendisit ağrılarıyla karışarak yanlış tanıya yol açabilir.
Sağlıklı günler dileği ile…
Uzman Dr.Ali AYYILDIZ – Veteriner Hekim – İnsan Anatomisi Uzmanı Dr.(Ph.D.)
